狡兔三窟 jiǎo tù sān kū: το πονηρό κουνέλι έχει τρία καταφύγια

Η παροιμία «το πονηρό κουνέλι έχει τρία καταφύγια», όπως η προηγούμενή μας παροιμία προέρχεται επίσης από το έργο Τζαν Γκουό Τσε (战国策κυριολεκτικά σημαίνει Μηχανορραφίες των Εμπόλεμων Βασιλείων), ένα σπουδαίο ιστορικό έργο μερικών ανώνυμων συγγραφέων που καταγράφει κυρίως τις πολιτικές ιδέες και τις διπλωματικές στρατηγικές διάφορων βασιλείων κατά την περίοδο των Εμπόλεμων Βασιλείων (475 π.Χ.—221 π.Χ.).

Η προέλευση της παροιμίας είναι μια μεγάλη ιστορία. Να δούμε την συμβολική της σημασία πρώτα. Συμβολίζει τον μεγάλο αριθμό τόπων διαφυγής στις δύσκολες περιόδους και επίσης κάπου κάπου χρησιμοποιείται για να εκφράσει την τέλεια προετοιμασία.

Στο κεφάλαιο Μηχανορραφίες του Βασιλείου Τσι καταγράφεται η εξής ιστορία:

Ο Φενγκ Σουάν, κάτοικος του Βασιλείου Τσι, ήτανε τόσο φτωχός που δεν μπορούσε να συντηρήσει τον εαυτό του. Πήγε στον άρχοντα Μενγκ Τσανγκ Τζουν (孟尝君, έναν αριστοκράτη του βασιλείου Τσι γνωστό για την εγκάρδια υποδοχή του, ο πατέρας του οποίου ήτανε ένας ετεροθαλής αδελφός του βασιλιά) και ζήτησε καταφύγιο.

Ο Μενγκ Τσανγκ Τζουν τον ρώτησε, «τι χόμπι έχετε;»

Ο Φενγκ Σουάν απάντησε, «κανένα.»

Ο άρχοντας τον ρώτησε τότε, «τι ειδικότητα έχετε;»

Ο Φενγκ Σουάν απάντησε, «καμία.»

Ο Μενγκ Τσανγκ Τζουν γέλασε και συμφώνησε να μένει ο Φενγκ στο σπίτι του. Οι ακόλουθοι του Μενγκ Τσανγκ Τζουν έδωσαν στον Φενγκ Σουάν απλό φαγητό γιατί ο άρχοντάς τους δεν έδωσε σημασία στον Φενγκ.

Αφότου ο Φενγκ είχε μείνει στο αρχοντικό για λίγο καιρό, στηριζόμενος σε μια κολώνα και τινάζοντας το σπαθί του, άρχισε να τραγουδά, «σπαθί μου, να γυρίσουμε! Δεν έχει ψάρια στο φαΐ μου!» Οι ακόλουθοι τον άκουσαν και το ανέφεραν στον άρχοντα. Ο άρχοντας Μενγκ Τσανγκ Τζουν είπε, «δώστε του ψάρι.»

Λίγο καιρό αργότερα, ο Φενγκ Σουάν πάλι άρχισε να τραγουδά με το σπαθί του, «σπαθί μου, να γυρίσουμε! Δεν έχω άμαξα όταν βγαίνω έξω.» Οι ακόλουθοι γέλασαν και ανέφεραν το γεγονός στον άρχοντα. Ο Μενγκ Τσανγκ Τζουν είπε, «δώστε του άμαξα».

Ο Φενγκ Σουάν τότε επισκέφτηκε τους φίλους με την άμαξα και το σπαθί του, λέγοντας ότι « ο άρχοντας με θεωρεί ως φιλοξενούμενο.»

Λίγο καιρό αργότερα, ο Φενγκ Σουάν πάλι τραγούδησε τινάζοντας το σπαθί του, «σπαθί μου, να γυρίσουμε! Δεν έχω τίποτα να συντηρήσω την οικογένειά μου!» Οι ακόλουθοι του άρχοντα νόμισαν ότι ο Φενγκ ήταν αχόρταγος και τον βαρέθηκαν.

Ο Μενγκ Τσανγκ Τζουν ρώτησε τους ακόλουθους, «ο κύριος Φενγκ έχει συγγενείς;». Απάντησαν, «την ηλικιωμένη μητέρα του.» Ο Μενγκ Τσανγκ Τζουν από τότε έδωσε επίδομα στην μητέρα του Φενγκ για να μην είναι φτωχή. Έτσι ο Φενγκ Σουάν δεν ξανατραγούδησε.

Ύστερα ο Μενγκ Τσανγκ Τζουν σε μια ανακοίνωση ρώτησε τους αυλικούς του, «ποιος ξέρει λογιστική και μπορεί να πάει στην πόλη μου Σουέ να μαζέψει τα χρέη;»

Ο Φενγκ Σουάν υπέγραψε με το όνομά του γράφοντας ότι μπορεί. Ο Μενγκ Τσανγκ Τζουν ξαφνιάστηκε και ρώτησε, «ποιος είναι αυτός ο Φενγκ Σουάν;»

Οι ακόλουθοι απάντησε, «αυτός που τραγουδούσε 'σπαθί μου, να γυρίσουμε'.»

Ο Μενγκ Τσανγκ Τζουν είπε τότε γελώντας, «αυτός πραγματικά έχει ταλέντα. Κρίμα που δεν τον επισκέφτηκα.» Τότε κάλεσε τον Φενγκ να συναντηθούν. Του ζήτησε συγγνώμη, «κάθε μέρα είμαι εξαντλημένος από βαρετές δουλειές. Ευτυχώς δεν με κατηγορείτε για την αδιαφορία μου. Είστε πρόθυμος να πάτε στην πόλη Σουέ για να μαζέψετε τα χρέη μου;»

Ο Φενγκ είπε ναι. Τότε ο Μενγκ Τσανγκ Τζουν ετοίμασε την άμαξα και τα χρεόγραφα για τον Φενγκ. Ο Φενγκ ρώτησε, «μετά την συλλογή των χρεών, τι να αγοράσω πριν γυρίσω;» Ο Μενγκ Τσανγκ Τζουν είπε, «ό,τι βλέπεις που λείπει από το σπίτι μου.» Ο Φενγκ πήγε στην πόλη Σουέ και έστειλε τους λειτουργούς να μαζέψουν τους υπόχρεους για να τσεκάρει τους λογαριασμούς. Αφότου τελείωσε το τσεκάρισμα, ο Φενγκ Σουάν, εξ ονόματος του Μενγκ Τσανγκ Τζουν είπε σ'αυτούς που είχαν χρέη να κάψουν τους λογαριασμούς. Ο κόσμος ξέσπασε σε πανηγυρισμό.

Έπειτα επέστρεψε γρήγορα στο σπίτι του Μενγκ Τσανγκ Τζουν στην πρωτεύουσα του βασιλείου Τσι. Το πρωί της επόμενης μέρας ο Φενγκ ζήτησε να συναντήσει τον Μενγκ Τσανγκ Τζουν, στον οποίο φάνηκε περίεργο που γύρισε τόσο γρήγορα. Βγήκε να δει τον Φενγκ ρωτώντας, «έχεις μαζέψει όλα τα χρέη; Γιατί επέστρεψες τόσο γρήγορα;»

Πήρε την απάντηση, «ναι, μάζεψα όλα τα χρέη.» και ανταπάντησε, «και τι αγόρασες τότε;»

Ο Φενγκ Σουάν απάντησε, «είπατε να αγοράσω ό,τι βλέπω ότι δεν υπάρχει στο σπίτι σας. Σκέφτηκα ότι το σπίτι σας είναι γεμάτο από πολύτιμους λίθους και όμορφες γυναίκες, και ο στάβλος σας είναι γεμάτος από σκυλιά και άλογα. Ό,τι λείπει είναι η φιλανθρωπία. Γιαυτό σας αγόρασα φιλανθρωπία».

Ο Μενγκ Τσανγκ Τζουν ρώτησε, «πώς μου αγόρασες την φιλανθρωπία;»

Ο Φενγκ Σουάν απάντησε, «έχετε μόνο μια αρχοντική πόλη, το Σουέ. Δεν αγαπάτε όμως τους κάτοικους του, αντιθέτως από εκείνους ψάχνετε κέρδη όπως ένας επιχειρηματίας. Εγώ για το καλό σας, εξ ονόματός σας τους χάρισα όλα τα χρέη και έκαψα τα χρεόγραφα. Ο κόσμος ξέσπασε σε πανηγυρισμό. Αυτό είναι η φιλανθρωπία που σας αγόρασα.»

Ο Μενγκ Τσανγκ Τζουν ήταν πολύ δυσαρεστημένος και του είπε, «κατάλαβα. Να πας να ξεκουραστείς.»

Ένα έτος αργότερα, ο βασιλιάς του Τσι είπε στον Μενγκ Τσανγκ Τζουν, «δεν τολμώ να χρησιμοποιήσω τους αξιωματικούς του πρώην βασιλιά (δηλαδή του πατέρα του Μενγκ) όπως εσάς.» Έτσι ο Μενγκ Τσανγκ Τζουν αποφάσισε να γυρίσει στην πόλη του το Σουέ. Ενώ βρισκόταν ακόμη μακριά από την πόλη, οι άνθρωποι βγήκαν και στάθηκαν δίπλα στον δρόμο για να τον καλωσορίσουν. Ο Μενγκ Τσανγκ Τζουν είπε τότε στον Φενγκ Σουάν, «την φιλανθρωπία που μου αγοράσατε, την είδα σήμερα.»

Ο Φενγκ Σουάν απάντησε, «το πονηρό κουνέλι έχει τρία καταφύγια. Μόνο με αυτό τον τρόπο μπορεί να αποφύγει τον θάνατο. Τώρα έχετε μόνο ένα καταφύγιο, άρα δεν μπορείτε να κοιμηθείτε ακόμα άνετα. Είμαι πρόθυμος να φτιάξω άλλα δύο 'καταφύγια' για εσάς.»

Τότε ο Μενγκ Τσανγκ Τζουν του έδωσε πενήντα άμαξες και πεντακόσια τζιν χρυσό (περίπου 250 κιλά). Ο Φενγκ Σουάν πήγε στο δυτικό βασίλειο Ουέι και είπε στον βασιλιά του Ουέι, «το βασίλειο Τσι έδιωξε τον Μενγκ Τσανγκ Τζουν. Όποιος βασιλιάς τον προσλάβει σίγουρα θα πλουτίσει το βασίλειό του και θα ενδυναμώσει το στρατό του.» Έτσι ο βασιλιάς του Ουέι έδωσε μια άλλη θέση στον πρωθυπουργό του και άφησε την θέση του πρωθυπουργού κενή. Μετά έστειλε αποστολή με 1000 τζιν χρυσό (500 κιλά) και 100 αμάξια για να προσλάβει τον Μενγκ Τσανγκ Τζουν ως πρωθυπουργό.

Ο Φενγκ Σουάν γύρισε πρώτος και είπε στον Μενγκ Τσανγκ Τζουν, «1000 τζιν χρυσός είναι πολύ μεγάλο δώρο πρόσληψης και 100 αμάξια είναι πολύ μεγάλη αποστολή. Το βασίλειο Τσι θα πρέπει να το άκουσε.» Η αποστολή του βασιλείου Ουέι πήγε τρεις φορές να τον συναντήσει αλλά ο Μενγκ Τσανγκ Τζουν αρνήθηκε.

Όταν ο βασιλιάς του Τσι άκουσε αυτό το νέο, φοβήθηκε και έστειλε αγγελιοφόρο με 1000 τζιν χρυσό και μια προσωπική του επιστολή, στην οποία ζητούσε συγγνώμη λέγοντας ότι «είναι λάθος μου που άκουσα τους συκοφάντες και σας δυσαρέστησα. Παρόλο που δεν αξίζω την βοήθειά σας, σας παρακαλώ να γυρίσετε να κυβερνήσετε το βασίλειο λαμβάνοντας υπόψη τον πρώην βασιλιά.»

Ο Φενγκ Σουάν είπε στον Μενγκ Τσανγκ Τζουν, «να ζητήσετε από τον βασιλιά τα σκεύη που χρησιμοποιήθηκαν στις θυσίες από τον πρώην βασιλιά, και να ιδρύσετε ένα ναό θυσίας στην αρχοντική σας πόλη Σουέ.» Αφότου ιδρύθηκε ο ναός θυσίας, ο Φενγκ Σουάν γύρισε και είπε στον Μενγκ Τσανγκ Τζουν ότι, «έτσι τώρα έχετε τρία καταφύγια. Δεν χρειάζεται να ανησυχείτε πια.»

Ο Μενγκ Τσανγκ Τζουν παρέμεινε πρωθυπουργός για δεκαετίες και δεν γνώρισε καμία δυστυχία χάρη στον Φενγκ Σουάν!