Του Γιώργου Ν. Τζογόπουλου
Η συνεχιζόμενη κρίση στη Μέση Ανατολή δημιουργεί ανησυχία στη διεθνή κοινότητα για την ενδεχομένως ακόμα μεγαλύτερη διάρκειά της και τις πιθανές προεκτάσεις της στην περιφερειακή και την παγκόσμια ασφάλεια. Διαχρονικά, η περιοχή της Μέσης Ανατολής αποτελεί πεδίο πολέμων και εντάσεων. Παρόλο που έχουν υπογραφεί σημαντικές διπλωματικές συμφωνίες κατά καιρούς, όπως αυτή του Καμπ Ντέιβιντ του 1978, η οποία οδήγησε στη συνθήκη ειρήνης μεταξύ της Αιγύπτου και Ισραήλ, η μη επίλυση του Παλαιστινιακού προβλήματος εξακολουθεί να αποτελεί πηγή αστάθειας.
Στους πολλούς παρελθοντικούς κύκλους βίας στη Μέση Ανατολή έχει προστεθεί ένας καινούριος, που βρίσκεται σήμερα σε εξέλιξη. Η τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς κατά του Ισραήλ την 7η Οκτωβρίου 2023 έχει ακολουθηθεί από την πολεμική εμπλοκή του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας, στο Λίβανο και στη Συρία. Η κατάσταση επιδεινώνεται περαιτέρω λόγω της αντιπαλότητας του Ισραήλ με το Ιράν, η οποία εκδηλώνεται με εκατέρωθεν επιθέσεις, και την αντιπαράθεση του Ισραήλ και της Δύσης γενικότερα με την ομάδα των Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα. Την ίδια ώρα που εντείνονται οι εχθροπραξίες, οι τρομοκρατικές επιθέσεις εντός του Ισραήλ συνεχίζονται.
Παρά τα πολλά και διαφορετικά μέτωπα, το σενάριο ευρείας και γενικευμένης κλιμάκωσης στη Μέση Ανατολή έχει, μέχρι στιγμής, αποφευχθεί. Ωστόσο, ο κίνδυνος είναι υπαρκτός ιδίως σε μία περίοδο αναμονής ενόψει του σχηματισμού της επόμενης αμερικανικής κυβέρνησης. Τις τελευταίες βδομάδες οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν προσπαθήσει ανεπιτυχώς να περιορίσουν τη στρατιωτική δράση του Ισραήλ στην Λωρίδα της Γάζας και το Λίβανο. Η αναζήτηση από την πλευρά της Ουάσιγκτον διπλωματικών λύσεων δεν έχει συνοδευτεί από χειροπιαστά αποτελέσματα, που να συμβάλουν έστω και σε προσωρινή κατάπαυση του πυρός.
Η ανθρωπιστική διάσταση της κρίσης συγκλονίζει τη διεθνή κοινότητα. Όμηροι, νεκροί και τραυματίες αποτελούν τμήμα της. Το δράμα που βιώνουν οι οικογένειες των Ισραηλινών, των Παλαιστινίων και των Λιβανέζων εδώ και περισσότερο από ένα χρόνο δεν έχει τέλος. Επίσης, το προσφυγικό πρόβλημα επανέρχεται στην ατζέντα. Πολλοί Παλαιστίνιοι, που εκτοπίστηκαν από τη Λωρίδα της Γάζας λόγω του πολέμου, μετακινήθηκαν προσωρινά στο Λίβανο αλλά πλέον αναγκάζονται να φύγουν και από τη χώρα αυτή λόγω των ισραηλινών βομβαρδισμών. Σύμφωνα με τη γαλλική εφημερίδα Le Monde, στους Παλαιστίνιους πρόσφυγες που βρίσκονται στο Λίβανο δεν έχει πλέον απομείνει τίποτα, ώστε να το χάσουν.
Oι προοπτικές για το μέλλον κάθε άλλο παρά δείχνουν θετικές. Η Κίνα δεν είναι υπεύθυνη για την αστάθεια στη Μέση Ανατολή, αλλά ως μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ επιδιώκει την ειρήνη. Στο πλαίσιο αυτό θεωρεί πως το Συμβούλιο Ασφαλείας έχει μεγάλη ευθύνη για τη διατήρηση της σταθερότητας στην Μέση Ανατολή και την επιστροφή των εμπλεκόμενων μερών στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Oι δημόσιες τοποθετήσεις της κινεζικής κυβέρνησης στον ΟΗΕ κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση. Επίσης, η κινεζική κυβέρνηση παρέχει ανθρωπιστική βοήθεια τόσο στη Λωρίδα της Γάζας όσο και στο Λίβανο.
Ζητούμενο είναι επίλυση του Παλαιστινιακού προβλήματος, η δημιουργία δύο κρατών, η εγγύηση της ασφάλειας του Ισραήλ και η δημιουργία συνθηκών αξιοπρεπούς διαβίωσης για τους Παλαιστινίους. Ταυτόχρονα, η εφαρμογή της απόφασης 1701 του Συμβουλίου Ασφαλείας στην περίπτωση του Λιβάνου μπορεί να ανοίξει θεωρητικά το δρόμο προς μια σταθεροποίηση μακροπρόθεσμα. Σε έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από αταξία, όμως, η συνεργασία δεν είναι απλή διαδικασία. Το Κουαρτέτο, για παράδειγμα, που δημιουργήθηκε το 2002 για την προώθηση της ειρηνευτικής διαδικασίας στη Μέση Ανατολή με τη συμμετοχή του ΟΗΕ, των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ρωσίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει παραλύσει εδώ και περίπου τρία χρόνια. Η Κίνα, από τη δική της πλευρά, προσπαθεί να ενισχύσει τη φωνή της υπέρ της κατάπαυσης του πυρός μέσω της ενεργοποίησης ενός ειδικού απεσταλμένου της στην περιοχή και διεκδικεί ισχυρότερο ρόλο.
Όπως προαναφέρθηκε, η Κίνα δεν είναι υπεύθυνη για προβλήματα που έχουν διαχρονική διάσταση αλλά προσπαθεί να προωθήσει τη δική της διπλωματική φιλοσοφία. Η Σαουδική Αραβία και το Ιράν, για παράδειγμα, που αποκατέστησαν πέρυσι τις διπλωματικές τους σχέσεις με μεσολάβηση της κινεζικής κυβέρνησης, πραγματοποίησαν πριν από λίγες μέρες κοινές στρατιωτικές ασκήσεις στη Θάλασσα του Ομάν μαζί με άλλες χώρες. Το κινεζικό μοντέλο ενδεχομένως να έχει συνέχεια και εφαρμογή σε καινούριους τομείς. H κυβέρνηση της Υεμένης έχει ήδη εκφραστεί θετικά υπέρ της κινεζικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή σε μια περίοδο που η ομάδα Χούθι βελτιώνει τις σχέσεις της με τη Σαουδική Αραβία και ο εμφύλιος πόλεμος εντός της χώρας (εντός της Υεμένης) παρουσιάζει σχετική ύφεση.
