Μία απροσδόκητη (;) μεταστροφή πιθανώς θα αποτελέσει χαρακτηριστικό παράδειγμα της ιστορίας των σινο-ευρωπαϊκών σχέσεων. Πρόκειται για την μεταστροφή της Ιταλίας, η οποία, αφού απεχώρησε από την πρωτοβουλία «Μία Ζώνη Ένας Δρόμος», εκδηλώνει εκ νέου ενδιαφέρον για συνεργασία με την Κίνα. Όμως για να τοποθετήσουμε καλύτερα τις εξελίξεις που θα περιγράψουμε, ίσως πρέπει να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή τοποθετώντας τα στο πλαίσιο της πρόσφατης ιστορίας.
ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΕΝΟΣ ΑΙΦΝΙΔΙΑΣΜΟΥ. Όπως τονίζει η “Corriere della Serra” σε δημοσίευμά της από τις 24 Ιουλίου 2024, «Η Ιταλία ήταν η πρώτη χώρα από τις G7 που προσκολλήθηκε στο ‘Μία Ζώνη Ένας Δρόμος’ (…).[1]Προς έκπληξιν αρκετών, το 2023 η ιταλική κυβέρνηση απεφάσισε να αποτραβηχθεί από αυτήν την πρωτοβουλία «Μία Ζώνη Ένας Δρόμος». Αυτή η αποχώρηση, η οποία απευθυνόταν εντός και εκτός των τειχών της αιώνιας πόλης, συνοδεύθηκε από μία σειρά μάλλον καυστικών δηλώσεων. Επί παραδείγματι, ο ιταλός υπουργός αμύνης, κύριος Γκουίντο Κροζέττο (Guido Crosetto), δήλωσε ότι η απόφαση ένταξης της Ιταλίας στην πρωτοβουλία ήταν «πρόχειρη και εσφαλμένη», όπως αναφέρει δημοσίευμα του Euractiv από τις 31 Ιουλίου του 2023.[2] Αντίστοιχους κραδασμούς προκάλεσαν και αρκετές άλλες δηλώσεις ιταλών αξιωματούχων, τόσο που θα έλεγε κανείς ότι η ιταλική αποχώρηση μάλλον αποτελούσε μέρος συντεταγμένου σχεδίου παρά πρωτοβουλία της ιταλίδας πρωθυπουργού ή εν πάση περιπτώσει μίας μικρής μερίδας της ιταλικής ηγεσίας.
ΚΑΙ ΤΩΡΑ; Και τώρα άλλη μία έκπληξη. Η ίδια κυβέρνηση υπό την ίδια πρωθυπουργό προσβλέπει σε μία επαναπροσέγγιση με το Πεκίνο. Αιχμή του δόρατος στην προσπάθεια αυτή είναι η συνάντηση της ιταλίδας Πρωθυπουργού, κυρίας Τζιόρτζια Μελόνι (Giorgia Meloni), με τον Πρόεδρο της Κίνας, κύριο Σι Τζιν Πινγκ. Είναι ενδιαφέρουσα η περιγραφή του γεγονότος από την ιστοσελίδα της ιταλικής κυβέρνησης (www.governo.it). Στις 29 Ιουλίου του 2024, η ως άνω ιστοσελίδα γράφει:[3]«Οι δύο ηγέτες συζήτησαν την θετική εξέλιξη των σχέσεων μεταξύ Ιταλίας και Κίνας στα πλαίσια της εικοστής επετείου της Παγκόσμιας Στρατηγικής Συνεργασίας, τονίζοντας την σημασία ισορροπημένων, αμοιβαίως επωφελών συνεργασιών βασισμένων στην αμοιβαία εμπιστοσύνη. (…)» Η πρώτη παράγραφος του δελτίου που εξέδωσε η ιταλική κυβέρνηση παρουσιάζει την συνάντηση ως μάλλον εθιμοτυπική. Το κατά πόσον όμως ο χρόνος της συνάντησης είναι διαλεγμένος αυθόρμητα, ίσως πρέπει να εξετασθεί σε συνάρτηση με τα παρακάτω. Μάλλον θα έλεγε κανείς ότι η αναφορά σε «ισορροπημένες, αμοιβαίως επωφελείς συνεργασίες» και «αμοιβαία εμπιστοσύνη», παρότι έχει το προκάλυμμα μίας εθιμοτυπικής γλώσσας και ενός φρασεολογίου που συναντάει κανείς σχεδόν σε όλες τις συναντήσεις ηγετών, ίσως προοιωνίζει –έστω και θολά– τις θέσεις που θα εκθέσει στο μέλλον η Ιταλία κατά την διαπραγμάτευση.
Η ΙΤΑΛΙΑ ΕΦΥΓΕ ΓΙΑ ΝΑ…ΞΑΝΑΕΛΘΕΙ; Κατά την στιγμή που συνέβη, η ιταλική αποχώρηση από την πρωτοβουλία «Μία Ζώνη Ένας Δρόμος» μόνον σε εσωτερικό (και, σύμφωνα με τους αντιπάλους της κυρίας Μελόνι, και μικροπολιτικό) επίπεδο μπορούσε να τοποθετηθεί. Εξ άλλου, το ξάφνιασμα ήταν τόσο μεγάλο που δεν άφηνε άλλα περιθώρια ερμηνείας. Ωστόσο, τώρα αυτή η αποχώρηση μοιάζει να έχει και άλλες, λιγότερο προφανείς, διαστάσεις. Δεν μπορεί κανείς να γνωρίζει αν αυτές οι προοπτικές ήταν προσχεδιασμένες. Πάντως είναι εύλογο να εικάσει κανείς ότι, σε περίπτωση διαπραγμάτευσης της επανένταξης της Ιταλίας, η ιταλική πλευρά δεν αποκλείεται να αποπειραθεί να αποκομίσει ορισμένα επιπρόσθετα πλεονεκτήματα.
Εξ άλλου, η Ιταλία έχει αρκετά πράγματα να βάλει στο τραπέζι. Ανήκει στις χώρες που υπεστήριξαν ένθερμα την επιβολή υψηλών δασμών στα εισαγόμενα από την Κίνα ηλεκτρικά οχήματα, και μπλοκάρισε, όπως τονίζει δημοσίευμα του BBC από τις 29 Ιουλίου του 2024,[4] κινεζική επένδυση που αφορούσε τον ιταλικό κολοσσό Pirelli. Μία ενδεχόμενη αλλαγή αυτής της στάσης σε τέτοια ζητήματα δεν αποκλείεται να αξιοποιηθεί ως διαπραγματευτικό δέλεαρ. Εκτός από δελέατα, όμως, η Ιταλία δεν κρύβει ότι έχει και ανάγκη να ξανακτυπήσει την πόρτα της κινεζικής κυβέρνησης, καθώς αναγνωρίζει «την κινεζική επένδυση ως έναν τρόπο να σπιρουνίσει την αναιμική οικονομική ανάπτυξη της Ιταλίας», όπως σχολιάζει το Euractiv στις 29 Ιουλίου του 2024.[5]
ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΠΟΚΟΜΙΣΘΕΙ; Ο προϋπολογισμός του προγράμματος «Μία Ζώνη Ένας Δρόμος» είναι, σύμφωνα με δημοσίευμα του BBC από τις 7 Δεκεμβρίου του 2023, ένα τρισεκατομμύριο δολάρια.[6]Είναι τεράστιος, αλλά είναι συγκεκριμένος. Ίσως η περσινή δήλωση από πλευράς της Ρώμης ότι δεν αποκομίσθηκαν τα σκοπούμενα οφέλη κρύβει κάποια πρόθεση για απαίτηση μεγαλύτερου κομματιού της πίτας –ασχέτως εάν αυτή η απαίτηση είναι ρεαλιστική ή όχι. Ένας ακόμη λόγος είναι ίσως αυτός που αναφέρει η Corriere della Serra: «Εισάγουμε από το Πεκίνο περισσότερα από όσα εξάγουμε (έστω και αν η ψαλίδα κλείνει)». Συνεπώς δεν αποκλείεται η ίδια η αποχώρηση της Ιταλίας να έγινε για τους σκοπούς μίας επανόδου υπό νέους όρους. Η εφημερίδα “Il Fatto Quotidiano”, σε δημοσίευμα από τις 29 Ιουλίου του 2024, παραθέτει λόγια της ίδιας της κυρίας Μελόνι, τα οποία σκιαγραφούν τους όρους αυτής της επανόδου: «Ο στόχος ξεκάθαρα είναι να δοθεί αξία στην δουλειά που έχουμε ήδη κάνει, αλλά και να εξερευνήσουμε ακόμα νέες μορφές συνεργασίας εργαζόμενοι ταυτοχρόνως και για μία εξισορρόπηση των εμπορικών συσχετισμών (σ.σ.: commercial relationship)».[7]
Η τοποθέτηση περί «της δουλειάς που έχουμε ήδη κάνει» είναι ένα σαφές μήνυμα ότι κανένα σχέδιο απομόνωσης της Ιταλίας από την κινεζική αγορά δεν υφίσταται (πλέον): δεν αποκλείεται η φράση αυτή να κλείνει κάποια υπαινικτική αναγνώριση της προτέρας σινο-ιταλικής συνεργασίας. Ωστόσο, η αναφορά στο εμπορικό ισοζύγιο δεν είναι πάρα πολύ εύκολο να προσεγγισθεί. Σε μία ελεύθερη αγορά δεν μπορεί να επιβληθεί η αύξηση των εισαγωγών πέραν της ζήτησης, μόνον και μόνον για να εξισορροπηθεί κάποιο ισοζύγιο, διότι η συνεπακόλουθη πληθώρα προϊόντων θα οδηγούσε σε απαξίωση και πτώση της τιμής τους. Επομένως στο σημείο αυτό μόνον να εικάσει μπορεί κανείς τί σημαίνει αυτή η «εξισορρόπηση» για την ιταλική πλευρά. Το μέλλον θα το δείξει…
Επί του παρόντος δεν είναι ξεκάθαρο εάν η Ιταλία σκοπεύει να επανέλθει ως εταίρος της πρωτοβουλίας «Μία Ζώνη Ένας Δρόμος». Για την ώρα φαίνεται ότι απλώς υιοθετείται μία ενδιάμεση στάση. Αυτήν την φορά η ιταλίδα πρωθυπουργός προτιμάει ένα τριετές πρόγραμμα οικονομικής συνεργασίας, το οποίον υπεγράφη στις 28 Ιουλίου του 2024, όπως αναφέρει δημοσίευμα του πρακτορείου Reuters από την ίδια μέρα.[8]Είναι ενδιαφέρον, και ίσως ακόμα δηλωτικό πολιτικών προθέσεων, ότι η λήξη του τριετούς προγράμματος συμπίπτει περίπου με τις επόμενες ιταλικές εκλογές (2027) –εάν τουλάχιστον η εκλογικώς πολύπαθη Ιταλία δεν μας αιφνιδιάσει και σε αυτό.[9]
Κωνσταντίνος Γ. Πολύμερος
Διδάσκων Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας
Συγγραφέας
[1] https://www.corriere.it/economia/finanza/24_luglio_29/italia-cina-domande-risposte-7dae918f-8a7e-4c15-92e8-c39315735xlk.shtml
[2] https://www.euractiv.com/section/china/news/italy-minister-joining-chinas-belt-and-road-was-atrocious-decision/
[3] https://www.governo.it/en/articolo/president-meloni-meets-president-xi-jinping/26332
[4] https://www.bbc.com/news/articles/cz5rjjvvzlzo
[5] https://www.euractiv.com/section/china/news/in-beijing-meloni-vows-to-relaunch-cooperation/
[6] https://www.bbc.com/news/world-europe-67634959
[7] https://www.ilfattoquotidiano.it/2024/07/29/meloni-da-xi-rispolvera-la-via-della-seta-bocciata-dal-governo-nel-2023-piano-di-3-anni-per-la-cooperazione-litalia-sia-collante-tra-cina-e-ue/7640232/
[8] https://www.reuters.com/world/europe/italys-meloni-vows-relaunch-cooperation-with-china-ansa-2024-07-28/#:~:text=ROME%2FBEIJING%2C%20July%2028%20(,to%20Beijing%20since%20taking%20office.
[9] https://en.wikipedia.org/wiki/Next_Italian_general_election
