Η ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ. Χωρίς να γίνεται να υποτιμηθεί ο σημαντικός ρόλος του κινεζικού πολιτισμού (και παρακάτω θα ειπωθούν περισσότερα επ’ αυτού), ίσως ο πρώτος παράγων που κάνει πάρα πολλά κράτη να ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη μίας συνεργασίας με την Κίνα είναι η οικονομία. Αυτήν την στιγμή η Κίνα παρουσιάζει σαφή δείγματα ανάκαμψης από τις οικονομικές συνέπειες της πανδημίας.  Για παράδειγμα, όπως τονίζει το insider.gr σε άρθρο του από την 1 Μαΐου 2024, το έτος 2019 κινεζική και ευρωπαϊκή οικονομία ήταν ισομεγέθεις με όρους δολαρίου.[1] Όπως, δε, τονίζει το παραπάνω δημοσίευμα αλλά και ένα δημοσίευμα του «Οικονομικού Ταχυδρόμου» της ίδιας ημερομηνίας, η κινεζική οικονομία αυτήν την στιγμή είναι κατά 15% μεγαλύτερη της ευρωπαϊκής, με την διαφορά, όπως σημειώνει ο «Οικονομικός Ταχυδρόμος», «να αναμένεται να διπλασιαστεί πριν από το τέλος αυτής της δεκαετίας».[2]

Αυτή η ραγδαία άνοδος της κινεζικής οικονομίας δημιουργεί κάποιες συνθήκες περαιτέρω ανοίγματός της. Καθώς η παραγωγή κινεζικών προϊόντων ακολουθεί επίσης μία ανοδική πορεία, είναι εύλογο να συμβεί ένα περαιτέρω άνοιγμα της κινεζικής αγοράς σε άλλες χώρες, ευρωπαϊκές και μη. Η επίσκεψη που θα πραγματοποιήσει από τις 6 έως 10 Μαΐου ο Κινέζος Πρόεδρος, κύριος Σι Τζινπίνγκ, σε τρεις ευρωπαϊκές χώρες, ήτοι στην Γαλλία, στην Σερβία και στην Ουγγαρία, ίσως εγκαινιάζει το προαναφερθέν άνοιγμα και μία νέα αναζήτηση περισσοτέρων συνεργατών αλλά και συνεργασιών. Από την άλλη πλευρά, είναι φανερό ότι από τις οικονομικές συνεργασίες που θα προκύψουν είναι δυνατόν να αποκομισθούν και από τα δύο συνεργαζόμενα μέρη σημαντικά οφέλη.

ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ Η ΚΙΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ; Προ κειμένου να κατανοήσουμε την σημασία της Κίνας για την Ευρώπη, είναι αναγκαίο να κατανοήσουμε τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες της γηραιάς ηπείρου. Ιστορικά, η Ευρώπη ως ήπειρος παρουσιάζει ορισμένες ιδιαιτερότητες οι οποίες είναι εύλογο να επηρεάζουν τις σχέσεις των κρατών της με άλλα κράτη, και εν προκειμένω με την Κίνα. Θα έλεγε κανείς ότι, αναλύοντας αυτές τις ιδιαιτερότητες της ευρωπαϊκής ηπείρου, μπορεί να συμπεράνει και προς ποιά κατεύθυνση τείνει να κινηθεί η ίδια η ευρωπαϊκή οικονομία.

Η Ευρώπη, ίσως και λόγω του αναγλύφου της, ουσιαστικώς ποτέ δεν ήταν πολυάνθρωπη, και βεβαίως η εδαφική έκτασή της δεν είναι τόσο μεγάλη όσο οι γειτονικές της ήπειροι. Επομένως συχνά στην ιστορία της Ευρώπης διαπιστώθηκαν ελλείψεις ή εν πάση περιπτώσει αυξημένη ζήτηση πόρων που ήταν δύσκολο να καλυφθεί. Η ίδια δε η Ιστορία απέδειξε ότι αυτές οι ανάγκες συχνά ξεπερνούσαν τα κρατικά σύνορα και ήταν αδύνατον να καλυφθούν από μεμονωμένα κράτη –κάτι που οδήγησε σε κάθε είδους εξελίξεις εντός και εκτός της ευρωπαϊκής ηπείρου. Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, τα ευρωπαϊκά κράτη φαίνονται πλέον να συνειδητοποιούν ότι για την εξασφάλιση των αναγκαίων πόρων και για την αντιμετώπιση συναφών προβλημάτων είναι αναγκαία μία διακρατική συνεργασία και όχι μία πολιτική συγκρούσεων.

Αυτή η αντίληψη οδήγησε το 1951 και στην ίδρυση της «Ευρωπαϊκής Κοινότητος Χάλυβος και Άνθρακος» (Ε.Κ.Α.Χ.), στην διεύρυνσή της έξω από τα στενά ενδιαφέροντα του άνθρακα και του χάλυβα με την ίδρυση της «Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητος» (Ε.Ο.Κ.) και τέλος στην σύσταση της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) όπως την ξέρουμε σήμερα, το 1993. Έκτοτε, ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης γίνεται όλο και πιο ισχυρός στην ζωή των Ευρωπαίων, και τούτο συμβαίνει χάριν της κάλυψης αναγκών των διαφόρων κρατών-μελών της. Εν ολίγοις παρατηρούμε ότι οι παραγωγικές ανάγκες οδηγούν τους ευρωπαϊκούς λαούς σε όλο και στενότερη οικονομική εργασία.

Μέχρις εδώ σκιαγραφήσαμε μία σειρά από ιστορικές και οικονομικές εξελίξεις, οι οποίες φαίνονται να φέρνουν η μία την άλλη. Όμως και αυτή η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν αποτελεί παρά έναν μόνον σταθμό στην πορεία αυτού που γνωρίζουμε ως «Ευρωπαϊκό Όραμα». Η πρόοδος της τεχνολογίας δεν σταματάει, και για αυτό και απαιτείται πάντοτε ένα βήμα παραπάνω. Οι όλο και πιο αυξημένες παραγωγικές ανάγκες άρχισαν να απαιτούν –καλώς ή κακώς– όλο και μεγαλύτερες πόλεις, όλο και μεγαλύτερες δομές και κυρίως όλο και ευρύτερες συνεργασίες για την παραγωγή των προϊόντων της μοντέρνας εποχής μας. Τούτο έφερε κατ’ ανάγκην την παγκοσμιοποίηση, και τούτο είναι ακριβώς που δείχνει πως μάλλον είναι αναγκαία μία νέα, ούτως ειπείν, διεύρυνση των οικονομικών ενδιαφερόντων της Ευρώπης. Ούτως εχόντων των πραγμάτων, η Κίνα αναδεικνύεται σε πολύτιμο συνεργάτη. Με δύο λόγια, το άνοιγμα της Ευρώπης σε αγορές όπως η Κίνα φαίνεται να είναι, εκτός από ιστορική αναγκαιότητα, και μία προσπάθεια απάντησης στις οικονομικές προκλήσεις της νέας εποχής.

Οι σχέσεις της Ευρωπαϊκής Κοινότητος με την Κίνα δεν είναι καινούργιες. Αντίθετα, ξεκινούν το 1975, με την Ευρώπη να είναι ήδη από τότε ένας πολύ μεγάλος εμπορικός εταίρος της Κίνας. Για τους λόγους που εξετέθησαν παραπάνω, η Ευρώπη έχει περισσότερο τον χαρακτήρα του μεγάλου εισαγωγέα παρά του εξαγωγέα. Ωστόσο, η κινεζική ζήτηση φαίνεται να ανεβαίνει, τραβώντας σε μία ανοδική πορεία και το ευρωπαϊκό εμπόριο. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο πρόσφατο παρελθόν, δηλαδή το έτος 2022, η Ευρωπαϊκή Ένωση εξήγε στην Κίνα αγαθά συνολικής αξίας 230 δισεκατομμυρίων ευρώ, «γύρω στα επτά εκατομμύρια παραπάνω από ότι την προηγούμενη χρονιά», όπως αναφέρει δημοσίευμα του statista.com,[3] πράγμα που αποτελεί αύξηση της τάξεως του 3% περίπου. Οι λόγοι για τους οποίους η Κίνα παίζει σημαντικό ρόλο για την Ευρώπη δεν είναι λίγοι. Είτε μιλάει κανείς για τα φωτοβολταϊκά και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, είτε για τον τουρισμό, είτε για τις μεγάλες κεφαλαιαγορές, αυτή η μεγάλη οικονομία της Ανατολής φαίνεται να προσφέρει ευκαιρίες και διεξόδους σε προβλήματα που άλλως θα επιβράδυναν την αναπτυξιακή πορεία της Ευρώπης. Γενικώς, έχουμε ξαναεκφράσει την άποψη, και μάλιστα από αυτού του βήματος, ότι οι παλαιές πολιτικής απομόνωσης δεν φαίνονται να προσφέρουν λύσεις στα εντελώς νέα ζητήματα που φέρνει η εποχή μας.

ΟΙ ΣΙΝΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ. Το 2019 ο Πρόεδρος Σι πραγματοποίησε επίσκεψη στην Αθήνα, την διερμηνεία της οποίας, από του βήματος της ΕΡΤ, είχε την τιμή να αναλάβει ο υπογράφων.[4] Έκτοτε, οι σινοελληνικές σχέσεις, παρά τα όποια εμπόδια μπορεί να έφερε η πανδημία, κάθε άλλο παρά έχουν αποδυναμωθεί. Η κινεζική παρουσία στο λιμάνι του Πειραιά παραμένει το ίδιο ισχυρή, η αγορά ακινήτων με την παροχή χρυσής βίζας, παρά τις δυσχέρειες της πανδημίας, παρουσιάζει σημάδια ανάκαμψης, ενώ η κινεζική γλώσσα γίνεται μέρος του προγράμματος σπουδών διαφόρων ελληνικών πανεπιστημίων, όπως αυτό της Δυτικής Μακεδονίας. Πέραν της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, όλο και περισσότερα «Ινστιτούτα Κομφούκιος» για την διδασκαλία της κινεζικής γλώσσας ανοίγουν στην χώρα κι υποδέχονται οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο, και όλο και περισσότερα είναι εκείνα τα εξεταστικά κέντρα τα οποία διενεργούν τις αντίστοιχες εξετάσεις γλωσσομάθειας (HSK & HSKK). Ταυτόχρονα, πολυάριθμες είναι οι συμφωνίες συνεργασίας που έχουν υπογραφεί ανάμεσα σε κινεζικά και ελληνικά πανεπιστήμια, και βεβαίως πολλές Ελληνίδες και Έλληνες επιλέγουν κάποιο κινεζικό πανεπιστήμιο για μεταπτυχιακές ή ακόμα και προπτυχιακές σπουδές. Τα αντίστοιχα ισχύουν δε και για τις Κινέζες και τους Κινέζους που επιλέγουν μία ακαδημαϊκή εμπειρία στην Ελλάδα.

Οι όλο και στενότερες πολιτιστικές σχέσεις, όσο και η πρόοδος στο επίπεδο της γλωσσομάθειας, είναι παράγοντες που δεν θα έπρεπε να υποτιμηθούν, καθώς δείχνουν την οικοδόμηση σχέσεων ανάμεσα σε δύο λαούς. Φυσικά πολλά είναι αυτά που μπορούν ακόμα να γίνουν, και πολυάριθμα είναι τα πεδία, στα οποία θα μπορούσαν να αναπτυχθούν συνεργασίες. Πάντως θα μπορούσε με σχετική ασφάλεια να πει κανείς ότι οι σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στις δύο χώρες δεν είναι μόνον τυπικές, δηλαδή δεν περιορίζονται στο επίπεδο της διπλωματικής και πολιτικής επικοινωνίας, αλλά πολύ περισσότερο είναι ουσιαστικές, δηλαδή επεκτείνονται και στην σφαίρα του πολιτισμού με διάφορες πολιτιστικές ανταλλαγές να έχουν ήδη λάβει χώρα.

Στο μέλλον, οι προοπτικές οικονομικής συνεργασίας Ελλάδος και Κίνας έχουν, κατά την ταπεινή μου άποψη, δύο πυλώνες ανάπτυξης. Ο πρώτος είναι τα τραπεζικά, δραστηριότητα που αναπτύσσεται συχνά εκεί που απαντά κανείς την πώληση ακινήτων. Ήδη από τον Νοέμβριο του 2019 υπάρχει υποκατάστημα της Τράπεζας της Κίνας (Bank of China) στην Ελλάδα, όπως αναφέρει η ίδια η ιστοσελίδα της τράπεζας.[5] Επομένως, υπάρχουν δυνατότητες επέκτασης των συνεργασιών και στο χρηματοοικονομικό επίπεδο.

Ο δεύτερος πυλώνας δεν είναι άλλος από την συνεργασία στο τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Καθώς το κλίμα στην Ελλάδα μεταβάλλεται αρκετά γρήγορα, με τα καλοκαίρια να γίνονται όλο και πιο θερμά, η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μοιάζει μονόδρομος. Εξ άλλου, διαχρονικό είναι το ζήτημα της μεγάλης κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος στην Ελλάδα, με ρεύμα να αγοράζεται ενίοτε από τα δίκτυα γειτονικών χωρών[6] προ κειμένου να καλυφθούν οι αυξημένες ανάγκες που παρατηρούνται κατά την καλοκαιρινή περίοδο. Όλα αυτά δείχνουν μία ανάγκη εξεύρεσης φθηνής όσο και καθαρής ενέργειας. Στον τομέα των φωτοβολταϊκών, λοιπόν, (στοιχεία έχουμε εκθέσει σε προηγούμενο άρθρο μας) η Κίνα αποτελεί τον μεγαλύτερο παίκτη παγκοσμίως.[7]

ΕΝ ΑΝΑΜΟΝΗ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ - ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ: Μετά την πανδημία γράφεται, όπως προείπαμε, ένα εντελώς καινούργιο κεφάλαιο στις σχέσεις της Κίνας με την Ευρώπη. Είτε πρόκειται για το διαμετακομιστικό εμπόριο (άρα λιμένες ή σιδηροδρομικά δίκτυα), είτε για διπλωματική συνεργασία, είτε για τουριστική ανάπτυξη ή αγοραπωλησίες ακινήτων, η Κίνα αναζητά συνεργάτες στην Ευρώπη. Είναι αδύνατον να μην υποθέσει κανείς ότι, όσο η κινεζική οικονομία ανακάμπτει από τις συνέπειες της πανδημίας, η εξωστρέφειά της θα αυξάνεται και η αναζήτηση συνεργατών θα εντείνεται.

 

 

Κωνσταντίνος Γ. Πολύμερος
Καθηγητής Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας
Συγγραφέας

 

[1] https://www.insider.gr/oikonomia/319029/pekino-thelei-na-htisei-gefyres-me-tin-eyropi-ta-minymata-tis-episkepsis-si

[2] https://www.ot.gr/2024/04/30/diethni/kina-episkepsi-stin-eyropi-pragmatopoiei-o-si-tzinpingk/

[3]https://www.statista.com/statistics/257155/eu-trade-with-china/#:~:text=The%20graph%20shows%20the%20European,365%20billion%20euros%20with%20China.

[4] https://www.youtube.com/watch?v=xK6mL0eHsg8

[5] https://www.bankofchina.com/gr/en/aboutus/

[6] https://www.news247.gr/energia/admie-ellada-kai-voulgaria-erxontai-pio-konta-me-revma/