Elias Jabbour, Σύμβουλος της Προεδρίας της Νέας Αναπτυξιακής Τράπεζας (NDB) και Αναπληρωτής Καθηγητής στη Σχολή Οικονομικών Επιστημών του Κρατικού Πανεπιστημίου του Ρίο ντε Τζανέιρο (FCE-UERJ), Συγγραφέας, με τον Alberto Gabriele, του «Κίνα: ο σοσιαλισμός του 21ου αιώνα», Boitempo, 2021. Νικητής του Ειδικού Βραβείου Βιβλίου της Κίνας 2022.
Υπάρχει ένα πραγματικό χάσμα μεταξύ αυτών που διαβάζουμε στον Τύπο και στα δυτικά ακαδημαϊκά περιοδικά για την τρέχουσα κατάσταση της κινεζικής οικονομίας και την ίδια την πραγματικότητα. Για όσους ζουν σε χώρες του Παγκόσμιου Βορρά, η Κίνα υποτίθεται ότι θα βίωνε μια μεγάλη κρίση που από μόνη της σηματοδοτεί τα πρώτα σημάδια της εξάντλησης του «μοντέλου» της. Επίσης αναφέρονται τα «μαθήματα»: Η Κίνα πρέπει να αυξήσει τον ρόλο της κατανάλωσης εις βάρος ενός ξεπερασμένου μοντέλου που βασίζεται στις εξαγωγές και τις επενδύσεις.
Στην πραγματικότητα, αυτό που είδαμε ήταν οικονομική ανάπτυξη 5,2%. Εν τω μεταξύ, οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν ανάπτυξη 2,5%, η Ιαπωνία, 1,9%, η Γαλλία, 0,9% ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γερμανία είχαν αρνητική ανάπτυξη 0,1%. Όσον αφορά την παραγωγικότητα της εργασίας, η ανάπτυξη της Κίνας ήταν 4,8% το 2023, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες παρουσίασαν αρνητική ανάπτυξη -0,7% και η Γερμανία -0,3%. Σε γενικές γραμμές, αυτό σημαίνει ότι η Κίνα συνεχίζει σε μια ευρεία διαδικασία κάλυψης της διαφοράς σε σχέση με τις κεντρικές καπιταλιστικές οικονομίες και έχει ήδη πλήρη τεχνολογική αυτονομία σε αρκετούς τομείς αιχμής.
Το πιο ενδιαφέρον πράγμα που πρέπει να σημειωθεί είναι ότι οι κινεζικές οικονομικές επιδόσεις βρίσκονται, από το 2020, σε επίπεδα υψηλότερα από τα απαραίτητα για την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί για το 2035. Με άλλα λόγια, αυτό σημαίνει ότι η χώρα θα μπορέσει να φτάσει σε ένα επίπεδο ανάπτυξης που επιθυμεί η ηγεσία της χώρας ακόμη και πριν από τον αναμενόμενο χρόνο. Ως εκ τούτου, αξίζει να ρωτήσουμε τους λόγους για τους οποίους η Κίνα πέτυχε όχι μόνο στη διατήρηση των απαραίτητων επιπέδων ανάπτυξης για να δημιουργήσει, για παράδειγμα, 11 εκατομμύρια αστικές θέσεις εργασίας που προβλέπονται για το 14ο πενταετές σχέδιο, αλλά και στο να παραμείνει η κύρια εξαγωγική πηγή προς τον υπόλοιπο κόσμο, κυρίως στις χώρες του Παγκόσμιου Νότου. Για παράδειγμα, τον Σεπτέμβριο του 2013, ο Κινέζος Πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ παρουσίασε το περίγραμμα αυτού που ονομαζόταν τότε «Οικονομική Ζώνη του Δρόμου του Μεταξιού», επί του παρόντος «Πρωτοβουλία Ζώνης και Δρόμου» (BRI). Έκτοτε, 154 χώρες έχουν προσχωρήσει επίσημα στο έργο με περίπου 1 τρισεκατομμύριο δολάρια ΗΠΑ να έχουν ήδη επενδυθεί σε σχεδόν κάθε ήπειρο στον κόσμο.
Με άλλα λόγια, η πραγματικότητα δεν καταδεικνύει μια «στιγμή Τσερνομπίλ» για την κινεζική οικονομία. Δίνεται υπερβολική έμφαση στα προβλήματα που προκύπτουν στον τομέα των ακινήτων. Προφανώς, μια σχεδόν ξαφνική κρίση σε έναν τομέα που ευθύνεται για το 30% περίπου της οικονομίας μιας χώρας στο μέγεθος της Κίνας δεν είναι ασήμαντη, με τον ίδιο τρόπο που καμία καπιταλιστική χώρα στον κόσμο δεν είναι ικανή να σχεδιάσει μια μετάβαση στη δυναμική που συνεπάγεται μια γιγαντιαία αλλαγή μεταξύ οικονομικών τομέων και καθεστώτων ιδιοκτησίας που θα πρέπει να προωθήσει το κινεζικό σχέδιο.
Παράδειγμα αυτής της μετάβασης είναι η αύξηση των πιστώσεων προς τον βιομηχανικό τομέα, ιδίως εκείνων που σχετίζονται με την υψηλή τεχνολογία σε αναλογία με τη μείωση των τραπεζικών πόρων που διατίθενται στον τομέα των ακινήτων. Τα στοιχεία που παρασχέθηκαν από τη Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας δείχνουν ότι τα τρία πρώτα εξάμηνα του 2018, η πιστωτική επέκταση για τον κατασκευαστικό τομέα αυξήθηκε κατά 24,9%, ενώ για τη βιομηχανία η αύξηση αυτή κυμάνθηκε γύρω στο 5%. Αυτή η τάση έχει αλλάξει από τότε. Το τρίτο τρίμηνο του 2023, ο βιομηχανικός τομέας σημείωσε αύξηση της πρόσβασης σε πιστώσεις κατά 34,2%. Ο κλάδος των ακινήτων μόλις 4,8%. Αυτό που υπονοείται σε αυτά τα δεδομένα είναι η πλήρης συγκέντρωση ενέργειας στην οικοδόμηση της πλήρους τεχνολογικής κυριαρχίας της Κίνας σε έναν κόσμο όπου η χώρα διέρχεται μια διαδικασία εμπορικού και τεχνολογικού εκφοβισμού από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Αυτή η μετάβαση, αν και δύσκολη λόγω του μεγέθους της λειτουργίας της, επιταχύνει την κατασκευή μιας αναπτυξιακής δυναμικής που ονομάζεται «υψηλής ποιότητας», καθώς συνεπάγεται την επέκταση των δημόσιων υπηρεσιών, όπως τρένα υψηλής ταχύτητας, μεγάλες επενδύσεις με στόχο τη διατήρηση της Κίνας στην πρώτη γραμμή η παρούσα βιομηχανική επανάσταση που βασίζεται σε βιομηχανίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και σε μια διαδικασία αστικοποίησης που καθοδηγείται από την επέκταση της λαϊκής πρόσβασης σε δικαιώματα και νέο εξοπλισμό όπως σύγχρονα νοσοκομεία, σχολεία, πόλεις χωρίς αποκλεισμούς και έξυπνες πόλεις, κ.λπ.
Το σύνολο όλων αυτών των νέων δυναμικών οικονομικής ανάπτυξης θα αποτελέσει τη βάση για αυτό που ο Πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ αποκάλεσε «νέες παραγωγικές δυνάμεις», δηλαδή την εμφάνιση οικονομικής ανάπτυξης βασισμένης σε μεγάλο βαθμό σε πολύ νέες τεχνολογίες σε όλους τους τομείς της κοινωνικής δραστηριότητας. Υπό αυτή την έννοια, τίθεται ένα ερώτημα από τους περισσότερους από όσους ενδιαφέρονται για το μέλλον της κινεζικής ανάπτυξης: είναι δυνατόν να διατηρηθούν επίπεδα ανάπτυξης συμβατά με τις ανάγκες της χώρας; Για παράδειγμα, ο στόχος ανάπτυξης 5% για το 2024 που ανακοινώθηκε στα εγκαίνια των Δύο Συνεδριών από τον Πρωθυπουργό Λι Τσιάνγκ.
Η απάντηση είναι ναι. Δεν πρόκειται για καθαρή αισιοδοξία για το μέλλον της κινεζικής οικονομίας, αλλά για ένα συγκεκριμένο όραμα όσων παρακολούθησαν τις τελευταίες δεκαετίες την κατασκευή μιας μεγάλης κρατικής και θεσμικής μηχανής, ικανής να κατευθύνει την οικονομία με την έννοια της πρόβλεψης των αντιφάσεων που προηγούνται, με θεσμικές καινοτομίες γρήγορα και επαρκώς.
Τα πλεονεκτήματα που έχει υπέρ της η Κίνα για την επίτευξη των στόχων της για την ανάπτυξη και την απασχόληση παραμελούνται γενικά στη Δύση:
1) ένας μεγάλος παραγωγικός και χρηματοοικονομικός πυρήνας δημόσιου χαρακτήρα με επίκεντρο 96 μεγάλους κρατικούς επιχειρηματικούς ομίλους ετερογενών δραστηριοτήτων και 144 δημόσια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που επικεντρώνονται στην προώθηση της ανάπτυξης και
2) τα εγκαίνια νέων και ανώτερων μορφών οικονομικού σχεδιασμού που βασίζονται στην ευρεία χρήση ανατρεπτικών τεχνολογικών καινοτομιών όπως τα Big Data, η Τεχνητή Νοημοσύνη και το 5G.
Αυτοί είναι οι λόγοι που δίνω για να διατηρήσω την εμπιστοσύνη στη διατήρηση της κινεζικής οικονομικής ανάπτυξης σε επίπεδα συμβατά με τις ανάγκες της χώρας, ή ακόμη και του κόσμου. Το έτος 2024 θα πρέπει να σηματοδοτηθεί από την εδραίωση μιας αναπτυξιακής δυναμικής βασισμένης στις λεγόμενες «νέες παραγωγικές δυνάμεις».
