Γυναίκες της Κίνας - Διατήρηση σελίδων ιστορίας

Ένα πρόσφατα συντηρημένο βιβλίο της δυναστείας των Μινγκ, από τη συλλογή Τιενλού Λινλάνγκ, πάνω στο οποίο είναι αναγνωρίσιμες οι ζημιές που προκαλούνται από τον σκόρο των βιβλίων. [Για την China Daily/Wang Kaihao]

Η ιστορία και οι προσπάθειες διατήρησης της συλλογής βιβλίων Τιενλού Λινλάνγκ.

Για οκτώ χρόνια, η Τσούι Τζιμπίν επικεντρώθηκε πάνω στις αρχαίες σελίδες του Τιενλού Λινλάνγκ από την δυναστεία Μινγκ. Αναζήτησε κάθε δυνατό τρόπο για να παρατείνει τη ζωή τους που κινδυνεύει από τον χρόνο.

Ως συντηρήτρια αρχαίων βιβλίων στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Κίνας στο Πεκίνο, η 35χρονη συγκινείται όταν θυμάται τις σχεδόν 3.000 ημέρες που πέρασε για την συντήρηση του Τιενλού Λινλάνγκ, μια πολύτιμη λογοτεχνική συλλογή, που περιλαμβάνει 600 τόμους αρχαίων βιβλίων. Η συλλογή αυτή ήταν κάποτε στον πρώην κατάλογο μιας βασιλικής μελέτης της δυναστείας Τσινγκ (1644-1911).

«Αυτό το έργο θα παραμείνει ένα σημαντικό μέρος της καριέρας μου», λέει η Τσούι. «Επίσης θα είναι πάντα και ένα βασικό κομμάτι της ζωής μου».

Χάρη στις προσπάθειες της Τσούι και των συναδέλφων της, η αποκατάσταση του Τιενλού Λινλάνγκ ολοκληρώθηκε στα τέλη του 2021 — μια είδηση που χαιρετίστηκε ευρέως ως ορόσημο στον κλάδο της αποκατάστασης αρχαίων κινεζικών βιβλίων.

«Το πιο δύσκολο κομμάτι ήταν ότι έπρεπε να συντάξουμε ένα διαφορετικό σχέδιο συντήρησης για κάθε αντίγραφο, λαμβάνοντας υπόψη ότι τα μεγέθη, τα χρώματα και τα υλικά τους ποικίλλουν πολύ και η ηλικία τους εκτείνεται σε αιώνες», αναφέρει η Τσούι.

Σε σύγκριση με πιο γνωστούς τόμους στην Κίνα, όπως τα χειρόγραφα του Ντουνχουάνγκ που βρέθηκαν σε ένα από τα σπήλαια Μογκάο στην επαρχία Γκανσού και που χρονολογούνται από τη δυναστεία των Τανγκ (618-907) ή το Γιονγκλέ Νταντιέν από τη δυναστεία Μινγκ (1368-1644), το Τιενλού Λινλάνγκ, η μεγαλύτερη εγκυκλοπαίδεια σε χαρτί στον κόσμο, δεν συγκαταλέγεται στα πιο γνωστά αρχαία βιβλία που συντηρήθηκαν από την εθνική βιβλιοθήκη τα τελευταία χρόνια.

Ωστόσο, ο Τζου Τζενμπίν, ο οποίος έχει εργαστεί στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Κίνας για περισσότερα από 40 χρόνια ως ο κορυφαίος συντηρητής του Τιενλού Λινλάνγκ, συμφωνεί ότι το πρόσφατα ολοκληρωμένο έργο ήταν μια μεγαλύτερη πρόκληση.

«Οι περισσότεροι αρχαίοι τόμοι, όπως τα χειρόγραφα Ντουνχουάνγκ και το Γιονγκλέ Νταντιέν, γράφτηκαν μέσα στην ίδια περίοδο της ιστορίας, με παρόμοια μορφή και χαρτί», όπως εξηγεί ο Τζου. «Μόλις γίνει ένα σχέδιο αποκατάστασης για το συνολικό έργο, μπορεί αυτό να λειτουργήσει για κάθε τόμο.»

Αλλά λόγω του φιλόδοξου σχεδίου συλλογής βιβλίων ενός αυτοκράτορα της δυναστείας Τσινγκ, η κατάσταση του Τιενλού Λινλάνγκ έγινε περίπλοκη.

Ο Τζου Τζενμπίν (αριστερά) και η Τσούι Τζιμπίν, δύο συντηρητές του Τιενλού Λινλάνγκ, παρουσιάζουν μέρη από τους συντηρημένους τόμους στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Κίνας στις 7 Ιανουαρίου. [Για την China Daily/Wang Kaihao]

Ιστορική Συλλογή

Τιενλού ήταν το όνομα μιας βασιλικής βιβλιοθήκης κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Χαν (206 π.Χ.-220 μ.Χ.) — που συχνά θεωρείται ως η παλαιότερη εθνική βιβλιοθήκη στην Κίνα — και το Λινλάνγκ σημαίνει «διάφοροι πολύτιμοι νεφρίτες» στα κινέζικα. Επιλέγοντας αυτόν τον τίτλο, ο αυτοκράτορας Τσιενλόνγκ (1711-99) προσπάθησε να αποτίσει φόρο τιμής στην ιστορία και τον παραδοσιακό πολιτισμό.

Το όνειρο του λάτρη των αρχαίων έγινε πραγματικότητα — 664 τόμοι, των καλύτερων αρχαίων βιβλίων σύμφωνα με τον ίδιο, που κυμαίνονται από τους Σονγκ (960-1279) έως τους Μινγκ (1368-1644), επιλέχθηκαν από μελέτες στην Απαγορευμένη Πόλη, το αυτοκρατορικό παλάτι, γνωστό σήμερα ως Μουσείο του Παλατιού.

Ο αυτοκράτορας έβαλε ειδικές σφραγίδες από μελάνι στην πρώτη και την τελευταία σελίδα κάθε τόμου αυτών των αγαπημένων θησαυρών και τις στέγασε προσεκτικά σε ένα κτίριο δίπλα στο Παλάτι της Ουράνιας Αγνότητας, ένα βασικό γραφείο και αίθουσα τελετών για τους αυτοκράτορες Τσινγκ.

Η διαφορετική προέλευση αυτών των βιβλίων σημαίνει ότι οι μορφές και το υλικό τους ποικίλλουν δραματικά, ενώ υπάρχουν επίσης σημάδια προηγούμενων αποκαταστάσεων από την ύστερη δυναστεία Τσινγκ. Μερικές φορές ακόμη και τρία διαφορετικά είδη χαρτιού μπορούν να βρεθούν μέσα σε ένα βιβλίο.

«Μερικά βιβλία κατασκευάστηκαν με χαρτί από μπαμπού, αλλά χρησιμοποιήθηκε επίσης χαρτί από φλοιό ή γρασίδι, όπως και κομμάτια μεταξιού, κάνοντας μερικούς τόμους ιδιαίτερα πολύτιμους», λέει η Τσούι.

«Συχνά είναι αδύνατο να βρεθεί το ίδιο υλικό με το οποίο θα αποκατασταθούν τα βιβλία, γιατί οι τεχνικές παραγωγής των πρωτότυπων έχουν χαθεί», προσθέτει. «Μπορούμε, επομένως, μόνο να προσπαθήσουμε να κάνουμε οι ίδιοι τις πλησιέστερες δυνατές εναλλακτικές».

Για να αποφευχθούν περαιτέρω ζημιές, ακόμη και οι κόλλες που χρησιμοποιήθηκαν στην συντήρηση έπρεπε να είναι χειροποίητες από ωμό αλεύρι.

«Θα μπορούσαμε να αγοράσουμε άμυλο σίτου και θα ήταν ευκολότερο να το χρησιμοποιήσουμε για να φτιάξουμε κόλλα», λέει η Τσούι. «Αλλά επιλέξαμε να μην το κάνουμε, φοβούμενοι ότι τα πρόσθετα τροφίμων θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε προβλήματα».

Όπως θυμάται η Τσούι, μερικοί τόμοι έμοιαζαν με τραγανή ζύμη στα χέρια της. «Θα θρυμματίζονταν και θα διαλύονταν μόλις τους άγγιζα».

Μερικά βιβλία έμοιαζαν με σκληρά τούβλα, με τις σελίδες όλες κολλημένες μεταξύ τους, ενώ οι σελίδες σε άλλα βιβλία έμοιαζαν σαν χαλαρό βαμβάκι επειδή οι ίνες ήταν πολύ παλιές.

Με διάφορα χειροποίητα εργαλεία και χρησιμοποιώντας εξίσου παραδοσιακή δεξιοτεχνία και υπομονή, οι συντηρητές εξασφάλισαν τελικά την ασφάλεια των σελίδων.

Οι ειδικοί στην αποκατάσταση πρέπει να είναι ευέλικτοι σε πολλές δεξιότητες. Είναι σαν σεφ όταν πρέπει να μαγειρέψουν τα βιβλία στον ατμό με χρονική ακρίβεια και σαν κηπουροί όταν ψεκάζουν νερό στον αέρα για να δημιουργήσουν το ιδανικό περιβάλλον πλούσιο σε υγρασία για τις σελίδες.

Μερικές φορές χρειάζονταν μερικές ώρες για να διορθωθεί μια μεμονωμένη σελίδα, αλλά δεν ήταν ασυνήθιστο για ορισμένες σελίδες που είχαν υποστεί σοβαρή ζημιά να απαιτούνται ημέρες, ή και εβδομάδες, για τις εργασίες αποκατάστασης.

«Μετά την συντήρηση, είμαστε βέβαιοι ότι οι σελίδες μπορούν τώρα να επιβιώσουν τουλάχιστον άλλα 200 χρόνια», λέει ο Τζου.

Η Τσούι στην εργασία της κατά τη διάρκεια του έργου αποκατάστασης το 2017 [For China Daily]

Κυνήγι θησαυρού

Απαιτείται μια προσεκτική και υπεύθυνη στάση για την ολοκλήρωση ενός έργου αποκατάστασης μιας αρχαίας εγκυκλοπαίδειας ενός τόσο υψηλού προφίλ— το μεγαλύτερο σε κλίμακα από την ίδρυση του Εθνικού Κέντρου Διατήρησης και Συντήρησης Αρχαίων Βιβλίων, με έδρα την Εθνική Βιβλιοθήκη της Κίνας, το 2007.

Ανεξάρτητα από τη δόξα του κατά την εποχή του Τσιενλόνγκ, το πεπρωμένο του Τιενλού Λινλάνγκ δεν ήταν τόσο λαμπερό αργότερα.

Στα τελευταία χρόνια της δυναστείας Τσινγκ, ορισμένοι τόμοι «χάθηκαν» όταν μεταφέρθηκαν για συντήρηση πέρα από τα κόκκινα τείχη της Απαγορευμένης Πόλης.

Μετά την πτώση της κυβέρνησης της δυναστείας Τσινγκ, ο τελευταίος αυτοκράτορας Πουγί συνέχισε να ζει στην Απαγορευμένη Πόλη μέχρι το 1924. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, μετέφερε και άλλους τόμους έξω από το παλάτι ως "δώρα που δόθηκαν σε άλλους".

Αργότερα ανακαλύφθηκε ότι ο τελευταίος αυτοκράτορας είχε κρατήσει τα βιβλία σε μια αποθήκη, χωρίς προστατευτικά μέτρα, στο Τσανγκτσούν, στην επαρχία Τζιλίν, από το 1931-45 όταν κυβέρνησε το "Manchukuo" στη βορειοανατολική Κίνα, ένα κράτος-μαριονέτα που ελεγχόταν από την Ιαπωνία. Κάποια από τα βιβλία χάθηκαν ξανά όταν ο «θρόνος» του έπεσε για άλλη μια φορά.

Στη δεκαετία του 1930, περίπου 300 τόμοι που βρίσκονταν ακόμη στο Μουσείο του Παλατιού μεταφέρθηκαν πρώτα στην Ανατολική Κίνα και μετά στη Δυτική Κίνα, όταν η πρώτη γραμμή του Πολέμου της Αντίστασης κατά της Ιαπωνικής Επιθετικότητας (1931-45) πλησίασε το Πεκίνο. Υποτίθεται ότι θα επέστρεφαν στο σπίτι τους μετά την ήττα των εισβολέων, ωστόσο, στον απόηχο του εμφυλίου πολέμου, οδηγήθηκαν στην Ταϊπέι και παρέμειναν εκεί.

Σήμερα, 279 τόμοι του Τιενλού Λινλάνγκ, ή 3.500 αντίτυπα, φιλοξενούνται στην εθνική βιβλιοθήκη. Αυτοί οι πολιτιστικοί θησαυροί μεταφέρθηκαν από το Μουσείο του Παλατιού στη βιβλιοθήκη τη δεκαετία του 1950.

Περίπου 40 τόμοι στεγάζονται στην επαρχιακή βιβλιοθήκη Λιαονίνγκ στη βορειοανατολική Κίνα. Κάποιοι άλλοι βρίσκονται στα χέρια μεμονωμένων συλλεκτών, αλλά η τοποθεσία σχεδόν 60 τόμων είναι ακόμα άγνωστη μετά τις ανατροπές του περασμένου αιώνα.

«Οι ιστορίες του Τιενλού Λινλάνγκ αντικατοπτρίζουν την αλλαγή της μοίρας ενός έθνους», λέει ο Τζανγκ Τζιτσίνγκ, αναπληρωτής διευθυντής του Εθνικού Κέντρου Διατήρησης Αρχαίων Βιβλίων. «Έτσι η φυσική αποκατάσταση έχει μεγαλύτερη σημασία ως καθήκον απέναντι στον πολιτισμό και την ιστορία μας. Μπορεί επίσης να αποτελέσει αναφορά για άλλους συντηρητές αυτής της συλλογής αρχαίων βιβλίων.»

Σύμφωνα με έρευνα της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Κίνας το 2013, πάνω από τα μισά από τα βιβλία Τιενλού Λινλάνγκ, που έχει στην συλλογή της υπέστησαν τουλάχιστον μερική ζημιά —από νερό, σκόρους, μούχλα, ποντίκια ή απλώς το πέρασμα του χρόνου— και το 10% ήταν σε κρίσιμη κατάσταση που έπρεπε επειγόντως να επισκευαστεί.

Προετοιμαζόμενοι για την αποκατάσταση, οι βιβλιοθηκονόμοι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Κίνας κατέγραψαν επίσης αυτά τα βιβλία για πρώτη φορά.

«Χάρη σε αυτό το έργο, μπορούμε να διασώσουμε πολλούς πολύτιμους θησαυρούς από την δυναστεία Σονγκ έως την δυναστεία Μινγκ και έτσι να συμβάλουμε στις ακαδημαϊκές σπουδές», λέει ο Τσεν Χονγκγιάν, αναπληρωτής διευθυντής του τμήματος αρχαίων βιβλίων της βιβλιοθήκης.

Πολλές εκδόσεις έντυπων βιβλίων από τη Δυναστεία Σονγκ και τη Δυναστεία Γιουάν (1271-1368) στο Τιανλού Λινλάνγκ είναι απίστευτα σπάνιες.

«Μερικά αντίγραφα είναι τα μόνα σωζόμενα παραδείγματα των εκδόσεων τους», λέει ο Τσεν που αποκαλύπτει ότι η αποκατάσταση σχεδιαζόταν αρχικά να ολοκληρωθεί εντός πέντε ετών, αλλά οι δυσκολίες ήταν πέρα από τις προσδοκίες. Οι προθεσμίες τελικά έδωσαν τη θέση τους στη διασφάλιση της ασφάλειας των σελίδων.

"Το έργο αυτό μας βοήθησε επίσης να καλλιεργήσουμε νέες αντιλήψεις για το πώς θα έπρεπε να γίνεται η αποκατάσταση", λέει ο Τσεν.

Ορισμένα αντίγραφα του Τιενλού Λινλάνγκ έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές. [Για την China Daily]

Νέο κεφάλαιο ιστορίας

Ακολουθώντας τον έμπειρο δάσκαλό της, η Τσούι αισθάνεται τυχερή που της επιτρέπεται η πρόσβαση στον λογοτεχνικό θησαυρό τόσο σύντομα μετά την έναρξη της εργασίας της στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Κίνας. Για τους συντηρητές βιβλίων στο παρελθόν, μάλλον θα ήταν αδιανόητο.

«Η παλιότερη διδασκαλία αποκατάστασης βιβλίων δεν θα επέτρεπε στους μαθητευόμενους να συμμετάσχουν σε σημαντικές εργασίες έως ότου είχαν εξασκήσει μια σειρά από δεξιότητες και είχαν κάνει δευτερεύουσες δουλειές για τουλάχιστον μια δεκαετία», λέει ο Τζου.

«Αυτή η χρονοβόρα διαδικασία ήταν ένας καλός τρόπος να μεταδοθούν οι τεχνικές, όσο το δυνατόν πιο αυθεντικές και ολοκληρωμένες, από τη μια γενιά στην άλλη. Αλλά γερνάμε και η Κίνα στερείται έντονα συντηρητών αρχαίων βιβλίων. Δεν έχουμε την πολυτέλεια να περιμένουμε τόσο πολύ.»

Ως εκ τούτου, ο Τζου στρατολόγησε νέα πρόσωπα, όπως η Τσούι, στην ομάδα του. Οι πρώτες μέρες ήταν δύσκολες για τους αρχάριους, αλλά ο Τζου λέει ότι το έργο Τιενλού Λινλάνγκ έχει αποδείξει ότι οι νέοι συντηρητές, που έχουν καλύτερο εκπαιδευτικό υπόβαθρο από τους προκατόχους τους, μπορούν να αναπτυχθούν πιο γρήγορα αφού βελτιώσουν τις δεξιότητές τους στις πιο σημαντικές αποστολές.

Η Τσούι και άλλοι νεαροί συντηρητές από την Εθνική Βιβλιοθήκη της Κίνας δεν ήταν οι μόνοι που ανέλαβαν το έργο. Στο πλαίσιο του Εθνικού Κέντρου Διατήρησης και Συντήρησης Αρχαίων Βιβλίων, 12 συντηρητές από βασικά ιδρύματα σε εθνικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων των βιβλιοθηκών της Ναντζίνγκ, της Σαγκάης και του Σαντόνγκ, επιλέχθηκαν για το έργο του Τιενλού Λινλάνγκ. Μερικοί μεταπτυχιακοί φοιτητές από την Κινεζική Ακαδημία Κοινωνικών Επιστημών, με ειδίκευση στα αρχαία βιβλία, παρακολούθησαν επίσης μαθήματα στον χώρο αποκατάστασης του έργου.

Η όλη διαδικασία εργασίας καταγράφηκε λεπτομερώς σε βίντεο ως ιστορική καταγραφή. «Η αποκατάσταση μπορεί να τονώσει σημαντικά την αντίληψη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς σε εθνικό επίπεδο, χάρη στη συμμετοχή των νέων», λέει ο Τζου.

Η αποκατάσταση αφορά περισσότερο από την παράδοση. Στα εργαστήρια, η σύγχρονη επιστημονική ανάλυση των άφθονων ποικιλιών αρχαίου χαρτιού στους τόμους του Τιενλού Λινλάνγκ, βοηθά επίσης στη δημιουργία μιας βάσης δεδομένων που θα βοηθήσει αποτελεσματικά την συνεχή αναζήτηση για το σωστό υλικό που απαιτείται για τα επόμενα έργα διατήρησης.

Ένα βιβλίο της δυναστείας Μινγκ στη συλλογή Τιενλού Λινλάνγκ εκτίθεται μετά την αποκατάσταση, με τις σφραγίδες του αυτοκράτορα Τσιενλόνγκ στην πρώτη του σελίδα. [Για την China Daily/Wang Kaihao]

«Η ανθρώπινη εμπειρία και η παραδοσιακή δεξιοτεχνία δεν θα αντικατασταθούν ποτέ πλήρως», λέει ο Τζου.

Σε αντίθεση με τη γενική εντύπωση του κοινού, οι συντηρητές αρχαίων βιβλίων δεν φορούν γάντια όταν φτιάχνουν τις σελίδες. «Τα δάχτυλα χρειάζεται να νιώσουν την αίσθηση του χαρτιού και της πατίνας του», λέει ο Τζου. «Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της αφής».

Δεν είναι κάθε συντηρητής εξαιρετικός. Στην αρχαιότητα, η αποκατάσταση βασιζόταν ως επί το πλείστον στην εμπειρία του συντηρητή για να επιλέξει το χαρτί για να διορθώσει τις σελίδες και να αποφασίσει πόσο παχύ πρέπει να είναι, και, ως αποτέλεσμα, έγιναν πολλά λάθη.

«Θέτει ένα νέο ερώτημα», λέει η Τσούι. «Μια αρχή της δουλειάς μας απαιτεί το συντηρημένο βιβλίο να μοιάζει ακριβώς με το πρωτότυπο, αλλά τι θεωρείται "πρωτότυπο"; Η αρχική του κατάσταση όταν πρωτοκυκλοφόρησε το βιβλίο; Ή η εμφάνισή του αφότου επισκευάστηκε από προηγούμενους συντηρητές;»

Έγινε μια συζήτηση για το πώς το έργο θα πρέπει να χειριστεί τα σημάδια των προηγούμενων αποκαταστάσεων. Επιτεύχθηκε τελικά συναίνεση: εάν η προηγούμενη μέθοδος στερέωσης απειλεί την ασφάλεια του χαρτιού, θα πρέπει να αφαιρεθεί. Διαφορετικά, διατηρείται ως ιστορικός μάρτυρας, ακόμα κι αν δεν ήταν πάντα η καλύτερη λύση.

Η Τσούι καταλαβαίνει ότι η δουλειά της δεν είναι να δώσει στα βιβλία μια άψογη εμφάνιση, γιατί η αποκατάστασή τους είναι επίσης μέρος της ιστορίας.

Αν κάποιοι χαρακτήρες έλειπαν ήδη από τα βιβλία, δεν θα τους ξαναγεμίσει, ούτε θα καθαρίσει όλη τη μούχλα στις κιτρινισμένες σελίδες.

Όπως λέει η ίδια, «Μπορώ να εξαφανίσω τα σημάδια αν χρησιμοποιήσω χημικά, αλλά τι γίνεται αν οι άνθρωποι στο μέλλον σκεφτούν ότι πήρα λάθος απόφαση;»

Όλα τα σημάδια αποκατάστασης στο Τιενλού Λινλάνγκ είναι «αναστρέψιμα».

«Αν οι μελλοντικοί συντηρητές έχουν μια καλύτερη ιδέα, μπορούν να επιστρέψουν και να φτιάξουν τη δουλειά μου ή να συνεχίσουν από εκεί που την άφησα», λέει η Τσούι.

Για περισσότερα άρθρα από την σειρά Γυναίκες της Κίνας πατήστε εδώ: Γυναίκες της Κίνας.