Γυναίκες της Κίνας – Η συρραφή της ιστορίας

Μια συντηρήτρια επιδεικνύει την τεχνική ‘κεσι’ (παραδοσιακή ύφανση). [Φωτογραφία/China Daily]

Μια ομάδα γυναικών συντηρεί παλιά υφάσματα στο Μουσείο του Παλατιού - πιο γνωστό ως Απαγορευμένη Πόλη - στο κέντρο της πρωτεύουσας της Κίνας. Η ομορφιά είναι ίσως ο κύριος λόγος που τις κάνει να κάθονται μπροστά σε θαυμάσια υφαντά κομμάτια αιώνων ξεχνώντας τη ροή του χρόνου.

Η Τσου Τινγκ-Τινγκ εργάζεται στο στούντιο συντήρησης υφασμάτων του Μουσείου του Παλατιού στο Πεκίνο από το 2013. Κάνοντας επισκευές σε αρχαία κινέζικα κεντήματα, με κομμάτια μεταξιού και άλλα είδη υφασμάτων, η Τσου λέει ότι δεν έχει νιώσει ούτε μια στιγμή πλήξης.

«Δεν είναι επειδή μου παίρνεις συνέντευξη και ακούγεται ωραίο να λέω κάτι τέτοιο», λέει η Τσου, γελώντας στο εργαστήριο. «Πράγματι, νιώθω τυχερή που βρήκα μια δουλειά που μου αρέσει πολύ και που μπορώ να αφοσιωθώ πλήρως».

Με το σχέδιο μόδας ως κύρια σπουδή στο κολέγιο, η Τσου λέει ότι στην τρέχουσα δουλειά της, «αισθάνομαι πιο άνετα καθώς είναι πιο ήρεμη η ατμόσφαιρα εργασίας στο Μουσείο από αυτή στη βιομηχανία μόδας».

«Το να είσαι ‘γιατρός’ που θεραπεύει αρχαία υφάσματα είναι ιδανική επιλογή», προσθέτει η ίδια. Απομακρυνόμενη από μια καριέρα όπου οι άνθρωποι νιώθουν συνεχώς το ρολόι να τρέχει, η δουλειά της Τσου είναι πολύ χρονοβόρα. Τα τελευταία οκτώ χρόνια, η Τσου έχει συντηρήσει μόνο περίπου 50 κειμήλια.

«Μερικές φορές χρειάζεται ακόμη και ένας ολόκληρος μήνας για να μπαλώσεις σωστά μια τρύπα. Μπορώ ακόμη και να μετρήσω πόσα ‘ράμματα’ κάνω κάθε μέρα. Πριν από κάθε ένα, χρειάζομαι άκαμπτη συγκέντρωση» λέει η ίδια.

Συντηρητές υφασμάτων, σαν χειρουργοί πριν από μια εγχείρηση, εξετάζουν έναν βασιλικό μανδύα. [Φωτογραφία /China Daily]

Ανεξάρτητα από το πόσο αστραφτερά ήταν αυτά τα υφάσματα όταν ήρθαν για πρώτη φορά στην Απαγορευμένη Πόλη, ήταν πολύ σκονισμένα όταν παραδόθηκαν στους συντηρητές αιώνες αργότερα. Ο καθαρισμός της σκόνης έχει γίνει βασικό μέρος στη δουλειά τους. Χρησιμοποιούν μια ειδικά σχεδιασμένη «μινιατούρα ηλεκτρικής σκούπας», που μπορεί να καθαρίσει μια περιοχή ίση με το μέγεθος ενός χεριού μέσα σε μια ημέρα. Αυτά τα κειμήλια αξίζουν τη μέγιστη προσοχή καθώς τα υφάσματα είναι από τα πιο εύθραυστα πολιτιστικά κειμήλια του μουσείου.

Το Μουσείο του Παλατιού, γνωστό και ως Απαγορευμένη Πόλη, ήταν το αυτοκρατορικό παλάτι της Κίνας από το 1420 έως το 1911. Οι βασιλικές οικογένειες, ειδικά οι ηγεμόνες Μαντσού της δυναστείας Τσινγκ (1644-1911), άφησαν μυριάδες κειμήλια, τα οποία αντιπροσωπεύουν προηγμένες χειροτεχνίες και είδη τέχνης.

Πάνω από 180.000 κομμάτια υφασμάτων φιλοξενούνται τώρα στο Μουσείο του Παλατιού, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της απογραφής που ολοκληρώθηκε το 2015, καθιστώντας το μεταξύ των μουσείων με τις μεγαλύτερες συλλογές πολιτιστικών κειμηλίων αυτού του είδους στον κόσμο. Τα βασιλικά ενδύματα και τα κοστούμια της Όπερας του Πεκίνου είναι τα χαρακτηριστικά αντικείμενα αυτής της κατηγορίας, αλλά τα υφάσματα ήταν σχεδόν πανταχού παρόντα στο πρώην αυτοκρατορικό παλάτι και χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή πολλών διαφορετικών πραγμάτων όπως: παράθυρα, έργα ζωγραφικής, βεντάλιες, μαξιλάρια, καλύμματα, σεντόνια, κουρτίνες και άλλες εσωτερικές διακοσμήσεις. Οι τεχνίτες ήταν γενναιόδωροι στο να επιδείξουν τη δημιουργικότητά τους υφαίνοντας ευοίωνα σχέδια σε κάθε γωνιά του αυτοκρατορικού παλατιού.

Κατά συνέπεια, μετά την ανακαίνιση της ανακτορικής αρχιτεκτονικής, περισσότερα κλωστοϋφαντουργικά κειμήλια στάλθηκαν στο στούντιο συντήρησης. Για παράδειγμα, στη συνεχιζόμενη ανακαίνιση της Αίθουσας Διανοητικής Καλλιέργειας – όπου βρίσκονται οι οκτώ τελευταίοι χώροι των αυτοκρατόρων Τσινγκ - οι συντηρητές έχουν νέα καθήκοντα: τα είδη καθημερινής χρήσης μεταφέρθηκαν από αυτήν την αίθουσα στο στούντιο.

«Υπάρχουν πάρα πολλά κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα στην αποθήκη για να συντηρηθούν, αλλά κάποια κομμάτια πρέπει να εκτεθούν ή να επισκευαστούν επειγόντως», λέει η Γουανγκ Σου μια άλλη συντηρήτρια στο στούντιο. «Όταν ένα ύφασμα βγαίνει από την αποθήκη, η φθορά, όσο μικροσκοπική κι αν είναι, είναι αναπόφευκτη. Έτσι μερικές φορές ο τρόπος να το προστατέψουμε είναι να το αφήσουμε όπως είναι.»

Τα κλωστοϋφαντουργικά αντικείμενα συνήθως δεν επιστρέφονται στους αρχικούς τους χώρους στο παλάτι. Ως τρόπος παράτασης της ζωής τους, διατηρούνται στην αποθήκη όπου η θερμοκρασία είναι σταθερά μεταξύ 17 και 25 C και η υγρασία μεταξύ 50 και 60 τοις εκατό.

Μια συντηρήτρια του Μουσείου του Παλατιού αποκαθιστά έναν πίνακα από μετάξι. [Φωτογραφία /China Daily]

Συμπεριλαμβανομένων των Τσου και Γουάνγκ και οι πέντε συντηρητές στο στούντιο συντήρησης υφασμάτων είναι γυναίκες. Το στούντιο είναι το μόνο γυναικείο τμήμα στο κέντρο διατήρησης πολιτιστικών κειμηλίων του Μουσείου του Παλατιού.

«Οι άνδρες προτιμούν να χειρίζονται αντικείμενα από ξύλο και μέταλλο. Ίσως δεν είναι τόσοι πολλοί από αυτούς που είναι πρόθυμοι να ασχοληθούν με τις βελόνες ραπτικής. Αλλά νομίζω ότι σε μια τέτοια δουλειά που είναι πολύ απαιτητική σε λεπτομέρειες, μπορούμε πιθανώς να τα καταφέρουμε καλύτερα» λέει η Γουάνγκ.

Για παράδειγμα, συχνά πρέπει να επισκευάζουν κορδόνια από μαργαριτάρια, σε μέγεθος κόκκων από κεχρί. «Πάντα αναρωτιέμαι τι είδους εργαλεία χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι τεχνίτες για να το κάνουν αυτό. Είναι τόσο δύσκολο ακόμα και για εμάς, παρά την κάθε είδους σύγχρονη τεχνολογία» λέει η Τσου.

Μια σύγχρονη τεχνική προσέγγιση βοηθά τους συντηρητές να εργαστούν με τρόπο που δεν μπορούσαν να φανταστούν οι αρχαίοι τεχνίτες, όπως η ανάλυση συγκεκριμένου υλικού. Τα παλιά χρόνια, οι άνθρωποι μπορούσαν να αναφέρονται μόνο στα μάτια, τα δάχτυλα και τις εμπειρίες τους.

«Μια βασική αρχή στη δουλειά μας είναι να μην αγγίζουμε το ύφασμα μέχρι να είναι απαραίτητο», λέει η Τσεν Γιανγκ, κορυφαία συντηρήτρια στο στούντιο. «Αλλά ακόμη και με τη βοήθεια αναλυτικών μηχανών, δεν μπορούμε να είμαστε απολύτως σίγουρες ότι επιλέξαμε το σωστό υλικό ή ότι συντάξαμε το τέλειο σχέδιο διατήρησης. Ίσως κάποιος στο μέλλον διορθώσει τα λάθη μας.»

Έτσι, όλη η συντήρηση στα υφάσματα είναι «αναστρέψιμη», λέει η Τσεν. Τα πρόσφατα προστιθέμενα υλικά δεν ράβονται απευθείας με τις αρχικές ίνες. Θα γίνουν επενδύσεις που μπορούν αργότερα να αφαιρεθούν εάν χρειαστεί. Εάν κάποια μέρη των πινάκων έχουν φθαρεί, οι συντηρητές δεν θα χρησιμοποιήσουν τις βελόνες τους για να ξαναφτιάξουν τις εικόνες που λείπουν ως τρόπο διατήρησης ιστορικών πληροφοριών.

«Διατήρηση δεν είναι να φέρεις την τέλεια εμφάνιση σε ένα ύφασμα όπως οι ράφτες», λέει η Γουάνγκ. «Χρέος μας είναι να «στερεώσουμε» αυτά τα κειμήλια και να τα κάνουμε να επιβιώσουν όσο το δυνατόν περισσότερο».

Αλλά οι έμπειροι ράφτες και οι τεχνίτες μπορούν ακόμα να προσφέρουν σε αυτούς τους συντηρητές μια χείρα βοηθείας. Για παράδειγμα, το ‘κεσι’ (κυριολεκτικά σημαίνει «κομμένο μετάξι»), μια τεχνική που αντιπροσωπεύει το υψηλότερο επίπεδο της κινεζικής υφαντικής τέχνης, εμφανίζεται συνήθως σε πολυτελή κομμάτια μεταξιού στην Απαγορευμένη Πόλη και την τεχνική αυτή, η οποία εξυπηρετούσε κυρίως τη βασιλική αυλή κατά τη διάρκεια της δυναστείας Τσινγκ, σήμερα κατανοούν μόνο ορισμένοι κορυφαίοι τεχνίτες στην επαρχία Τζιανγκσού.

«Απευθυνόμαστε σε αυτούς για να φτιάξουν τα υλικά», λέει η Τσεν. «Είναι επίσης ένας τρόπος για να αναβιώσει η παραδοσιακή χειροτεχνία μέσω της διατήρησης πολιτιστικών κειμηλίων».

Υπάρχει ένας αργαλειός με ξύλινο σκελετό στο στούντιο. Στον ελεύθερο χρόνο τους, οι συντηρητές ασκούν συχνά την παραδοσιακή υφαντική, ακόμη και την τεχνική του ‘κεσι’. Τώρα, στις περισσότερες περιπτώσεις, μπορούν να φτιάξουν μόνες τους τα απαραίτητα υλικά.

Η σύγχρονη τεχνολογία χρησιμοποιείται για να εξετάσει τις περίπλοκες λεπτομέρειες. [Φωτογραφία /China Daily]

Η εργασία ως συντηρητής χρειάζεται πολύπλευρη τεχνογνωσία. Εκτός από καλά χέρια, χρειάζεται καλή όραση με ιδιαίτερη ευαισθησία στα χρώματα για να βρεθεί το σωστό νήμα. Αυτό θυμίζει στην Τσου τις μέρες της στην βιομηχανία της μόδας.

«Έφυγα από τη μόδα εδώ και πολύ καιρό», λέει η Τσου. «Η γεύση αλλάζει τόσο γρήγορα σε αυτόν τον κλάδο, και αν σχεδιάσω κάτι σήμερα, ίσως κανείς να μην το αγοράσει. Αλλά αν έχουμε χρόνο, θα φτιάξουμε μερικές υπέροχες τσάντες, όπως αυτές για να κρατάμε τα εργαλεία μας. Αυτό μας ευχαριστεί.»

Έχοντας δουλέψει στο στούντιο συντήρησης για 15 χρόνια, η Γουάνγκ θυμάται τις πρώτες μέρες εκεί. «Ήμουν μονάχα η δεύτερη συντηρήτρια στο στούντιο και δεν είχαμε σχεδόν τίποτα. Σταδιακά έχουμε εξοπλιστεί καλύτερα. Έχουμε περισσότερα μέλη στην ομάδα και ένα νέο δωμάτιο. Είναι σαν να κάνουμε ένα σπίτι όλο και καλύτερο.»

Εργαζόμενες με φανταχτερά αρχαία υφάσματα, οι συντηρήτριες λένε ότι μερικές φορές προσπαθούν να φανταστούν τις βασιλικές ιστορίες πίσω από αυτά. Κατά τη διάρκεια της πρόσφατης αποκατάστασης μιας γυναικείας θήκης, η Τσου δεν μπορούσε να μην αναρωτηθεί τι είχε βάλει σε αυτήν η ιδιοκτήτριά της. Ωστόσο, συνήθως δεν έχουν χρόνο για τέτοιες σκέψεις.

«Το μυαλό μας πρέπει να είναι πλήρως συγκεντρωμένο κατά τη διάρκεια της εργασίας», λέει η Γουάνγκ. «Και πρέπει να ξέρουμε τα πάντα για τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα. Μερικές φορές νιώθουμε κούραση, αλλά αισθανόμαστε ότι είναι καρποφόρα δουλειά όταν καταφέρνουμε να τους δώσουμε μια δεύτερη "ζωή".»

Για περισσότερα άρθρα από την σειρά Γυναίκες της Κίνας πατήστε εδώ: Γυναίκες της Κίνας.