Διατηρώντας την τέχνη του μπατίκ

Συζητώντας για ένα μοτίβο.[Η φωτογραφία παρέχεται στην China Daily]

Ο Νι Σεντζιάν έχει αφοσιωθεί στην τέχνη του μπατίκ από τότε που ‘βαφτίστηκε’ κυριολεκτικά μέσα σ’αυτό. Αφηγείται συχνά στιγμές από την εποχή που μάθαινε την τέχνη δημιουργίας μπατίκ με μπλε τσίτι, όπως λέγεται το ακατέργαστο βαμβάκι που χρησιμοποιείται συχνά για τύλιγμα αντικειμένων, τραπεζομάντιλα και σεντόνια.

Σε μια από αυτές τις αναμνήσεις, ο Νι, που έχει ύψος περίπου 1,80 μ. στεκόταν μπροστά σε μια μεγάλη δεξαμενή βαφής, με βάθος περίπου 50 εκατοστών, προσπαθώντας να σηκώσει ένα κομμάτι βρεγμένο ύφασμα 12 μέτρων, χάνοντας την ισορροπία του. Το επόμενο πράγμα ήταν να να αναδυθεί από την δεξαμενή σαν γαλαζοπράσινος πρωταγωνιστής της ταινίας Avatar.

Δέκα χρόνια αργότερα, η βαφή στο δέρμα του έχει εξαφανιστεί εδώ και πολύ καιρό και ευτυχώς οι δεξιότητές του είναι πολύ καλύτερες. Έχει γίνει πλέον κληρονόμος της τέχνης του μπατίκ σε επίπεδο πόλης, ακολουθώντας τα βήματα του πεθερού του, Γου Γιουανσίν, όπως και της συζύγου του, Γου Λινγκσού και έχει παραιτηθεί από την προηγούμενη δουλειά του ως τραπεζικός υπάλληλος.

Η τέχνη της βαφής και της επεξεργασίας μπατίκ ξεκίνησε κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Σονγκ (960 μ.Χ - 1279 μ.Χ) και έφτασε στην ακμή της κατά τη διάρκεια των δυναστείων Μινγκ (1368 μ.Χ – 1644 μ.Χ) και Τσινγκ (1644 μ.Χ – 1911 μ.Χ).

Ένα νέο έργο που στεγνώνει σε έναν διάδρομο του μουσείου.[Η φωτογραφία παρέχεται στην China Daily]

Το μπλε τσίτι χρησιμοποιήθηκε από τους ανθρώπους σε όλη την Κίνα. Το μπλε ύφασμα έχει σχέδια σε λευκό χρώμα και το λευκό ύφασμα έχει σχέδια σε μπλε χρώμα. Μετά την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας το 1949, πιο πολύχρωμα υφάσματα, που εισήχθησαν από ξένες χώρες, αντικατέστησαν σταδιακά το παραδοσιακό μπλε και τα περισσότερα βαφεία που ήταν αφιερωμένα στην τέχνη αυτή έκλεισαν.

Όχι όμως όλα. Πολλοί στην πόλη Ναντόνγκ, της επαρχίας Τζιανγκσού, δεν σταμάτησαν την παραγωγή, καθώς το μπλε τσίτι που έφτιαχναν τα εργοστάσια εκεί, συνέχισε να εξάγεται στην Ιαπωνία. Στη δεκαετία του 1970, ο μελλοντικός πεθερός του Νι, 17 ετών τότε, του οποίου το οικογενειακό εισόδημα προερχόταν από τη βαφή και την πώληση υφασμάτων, άρχισε να δουλεύει σε ένα από αυτά τα εργοστάσια. Μετά από χρόνια εργασίας και έρευνας, άνοιξε ένα μουσείο αφιερωμένο στην τέχνη αυτή στο Ναντόνγκ ώστε να την προωθήσει στις νέες γενιές.

Το 2006, η βιοτεχνία βαφής μπατίκ του Ναντόνγκ καταχωρήθηκε ως άυλη πολιτιστική κληρονομιά σε εθνικό επίπεδο και ο Γου Γιουανσίν έγινε κληρονόμος της τέχνης εθνικού επιπέδου.

«Το μπλε τσίτι μπορεί να έχει διάφορα μοτίβα», λέει ο Νι. «Ο εκλεπτυσμένος συνδυασμός κουκκίδων, γραμμών και του χώρου μπορεί να σχηματίσει ευοίωνα μοτίβα και έτσι να δημιουργήσει μια χαρούμενη ατμόσφαιρα».

Μια γωνιά ενός εκθεσιακού χώρου με παραδείγματα της δουλειάς τους. [Η φωτογραφία παρέχεται στην China Daily]

Γεννημένος στο Ναντόνγκ το 1987, ο Νι απέκτησε μεταπτυχιακό στα χρηματοοικονομικά στο Πανεπιστήμιο Χοχάι το 2012 και στη συνέχεια εργάστηκε σε μια τράπεζα. Αργότερα, γνώρισε και ερωτεύτηκε την Γου Λινγκσού που είχε μόλις αποφοιτήσει από την Εθνική Κινεζική Ακαδημία Τεχνών και είχε επιστρέψει στο σπίτι της στη Ναντόνγκ για να συνεχίσει την τέχνη.

Σύμφωνα με τον Νι, εκείνη την εποχή, πολλοί από τους μαθητευόμενους του Γου Γιουανσίν στράφηκαν σε άλλες δουλειές μια και με την τέχνη αυτή αμείβονταν κακώς. Όταν ο Νι είδε την αφοσίωση και τη σκληρή δουλειά του πεθερού και της συζύγου του, αποφάσισε να ρισκάρει και να παρατήσει τη δουλειά του.

«Η κληρονομιά και η μεταβίβαση μιας χειροτεχνίας σε μια οικογένεια είναι σχετικά σταθερή. Άλλοι άνθρωποι συχνά τα παρατάνε στα μισά του δρόμου, καθώς είναι δύσκολο να βγάλεις πολλά χρήματα σε σύντομο χρονικό διάστημα», λέει ο Νι.

Ο ίδιος έλαβε μεγάλη ενθάρρυνση από τον διαπρεπή καλλιτέχνη Χαν Μεϊλίν, όταν εκείνος επισκέφτηκε το μουσείο το 2018. Πολλοί άνθρωποι κάνουν εργασίες που σχετίζονται με τα οικονομικά στην Κίνα, αλλά δεν υπάρχουν πολλοί που να εργάζονται ως κληρονόμοι μιας παραδοσιακής τέχνης, είπε ο Χαν στον Νι. «Η αλλαγή της δουλειάς σου είναι πολύ σημαντική και ελπίζω να μπορέσεις να τη μεταδώσεις και στην επόμενη γενιά», του ευχήθηκε ο Χαν.

Στην αρχή, ο Νι προσπάθησε να μάθει τις βασικές δεξιότητες. «Τα παλιά χρόνια, οι μαθητευόμενοι έπρεπε να μάθουν τη τέχνη για πέντε χρόνια για να κατανοήσουν τα βασικά. Όταν ξεκίνησα, συνειδητοποίησα ότι η μάθηση είναι ατελείωτη. Πρέπει να συνεχίσεις να αφιερώνεις χρόνο για βελτίωση, ώστε να κατακτήσεις τις βασικές τεχνικές και να αποκτήσεις επιδεξιότητα στην δημιουργία» λέει ο Νι.

Ο Νι όμως εκμεταλλεύτηκε το μορφωτικό του υπόβαθρο και ανέλυσε καινοτόμα τη χειροτεχνία με διαφορετικό τρόπο από τους παλαιότερους τεχνίτες. «Παλιότερα, οι τεχνίτες έφτιαχναν τα έργα τους βασιζόμενοι κυρίως στην εμπειρία τους», εξηγεί ο Νι. «Εγώ προσπαθώ να εξετάσω τους λόγους για την εμπειρία τους, να αναλύσω μια τέτοια εμπειρία με τη μορφή δεδομένων και να κάνω κάποιες συγκρίσεις για να την κατανοήσω καλύτερα».

Τα μοτίβα είναι ένα σημαντικό κομμάτι της τέχνης.

Ο Νι Σεντζιάν (αριστερά), η σύζυγός του και ο πεθερός του φτιάχνουν όλοι μαζί ένα ύφασμα στο μουσείο τους στο Ναντόνγκ της επαρχίας Τζιανγκσού. [Η φωτογραφία παρέχεται στην China Daily]

«Τα μοτίβα στο ύφασμα σχηματίζονται με μικρές κουκκίδες και γραμμές», έγραψε κάποτε σε ένα άρθρο η Μασα Κουμπο, μια Γιαπωνέζα που άνοιξε ένα μουσείο blue calico στη Σαγκάη το 1990. «Οι κουκκίδες και οι γραμμές είναι διαφορετικές σε σχήμα, μέγεθος και πάχος και ο συνδυασμός τους σχηματίζει μοτίβα όπως λιοντάρια, παιώνιες και γερανούς.

«Αν και είναι μονόχρωμη βαφή, φαίνεται να περιέχει πλούσια χρώματα».

Αλλά τα μοτίβα που βλέπουμε σήμερα μειώνονται σε αριθμό. «Αυτοί που εξακολουθούν να δημιουργούν αυτό το είδος υφάσματος είναι κυρίως ηλικιωμένοι, που το χρησιμοποιούσαν όταν ήταν νεότεροι», λέει ο Νι. «Αλλά η παράδοση λέει ότι όταν πεθαίνουν οι άνθρωποι, οι συγγενείς καίνε όλα τα ρούχα που χρησιμοποιούσαν. Γι' αυτό και πολλά παλιά σχέδια εξαφανίζονται.»

Ως αποτέλεσμα, ο Νι και τα μέλη της οικογένειάς του έχουν ταξιδέψει στις κύριες περιοχές παραγωγής του μπατίκ για να συλλέξουν τέτοια σχέδια.

Πριν από αρκετά χρόνια, πήγαν σε μια πόλη στο Ρουγκάο της επαρχίας Τζιανγκσού και επισκέφτηκαν το σπίτι μιας γυναίκας 103 χρονών. Όταν τη ρώτησαν αν είχε μπλε τσίτι, δεν κατάλαβε αρχικά τι εννοούσαν αλλά όταν της έδειξαν μια φωτογραφία στο κινητό, έγνεψε καταφατικά, άνοιξε ένα κουτί και έβγαλε ένα πολύ παλιό κομμάτι ύφασμα.

Προς χαρά του Νι, χάρη σε ανθρώπους όπως αυτή η ηλικιωμένη γυναίκα, η συλλογή γίνεται μεγαλύτερη.

«Αφού άκουσαν τα νέα για την αναζήτησή μας για παλιά μοτίβα, μερικοί ηλικιωμένοι επισκέφτηκαν το μουσείο μας και μας χάρισαν τα υφάσματά τους ή ζήτησαν από τα παιδιά τους να μας τα στείλουν» λέει ο Νι.

Με τα χρόνια, έχουν συλλέξει δεκάδες χιλιάδες έργα, κατηγοριοποιώντας τα σε διαφορετικές ομάδες και δημοσίευσαν ένα βιβλίο με αυτά τα μοτίβα.

Ο Γου Γιουανσίν έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στην έρευνα και ίδρυσε ένα ινστιτούτο αφιερωμένο σε αυτή υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου Ναντόνγκ. Με αυτήν την πλατφόρμα, υπάρχει μια σειρά από ακαδημαϊκά έργα που μελετούν θέματα όπως η ανάπτυξη της τέχνης και η σύνδεσή της με άλλες τέχνες.

Το 2012, ο Νι άνοιξε ένα επιλεκτικό μάθημα για τη χειροτεχνία με μπλε τσίτι στο Πανεπιστήμιο Ναντόνγκ όπως και στο Nantong Open University και έδωσε διαλέξεις, ξεκινώντας επίσης βιωματικές δραστηριότητες σε μια σειρά από πανεπιστήμια, γυμνάσια και δημοτικά σχολεία.

Τραπεζομάντιλο με σχέδια λουλουδιών και διπλών ψαριών εκτίθεται στο μουσείο στην Ναντόνγκ της επαρχίας Τζιανγκσού. [Η φωτογραφία παρέχεται στην China Daily]

«Όταν οι μαθητές προσπαθούν να κόψουν τα μοτίβα σε έναν πίνακα, ως ένα από τα βήματα της κατασκευής για το μπλε τσίτι, λένε ότι "είναι πολύ κουραστικό". Αλλά όταν τελικά τελειώνουν τα κομμάτια τους, τα αγαπούν τόσο πολύ που θέλουν να τα κρατήσουν και δεν θέλουν να τα παραδώσουν ως εργασία», λέει ο Νι.

Μερικοί από τους μαθητές του Νι, ως ειδικοί στο σχέδιο μόδας, χρησιμοποίησαν αργότερα στοιχεία μπατίκ στα σχέδιά τους. Άλλοι που έγιναν δάσκαλοι, επίσης χρησιμοποίησαν τις γνώσεις που έμαθαν στα μαθήματα του Νι στις δικές τους τάξεις.

Για να δώσουν στο μπλε τσίτι ένα πιο μοντέρνο πλαίσιο, ο Νι και η οικογένειά του προσπάθησαν να καινοτομήσουν. Για παράδειγμα, το παλιό μπλε τσίτι ήταν εξ ολοκλήρου βαμβακερό, αλλά άλλαξαν το υλικό που χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία, διαλέγοντας μετάξι, μαλλί και λινό. Μερικοί νέοι θεωρούν ότι το μπλε χρώμα ήταν πολύ σκούρο, έτσι άλλαξαν την αναλογία της χρωστικής ουσίας και ανέπτυξαν ανοιχτό μπλε τσίτι.

Με τα χρόνια, ο Νι βρίσκει ότι η ζωή του είναι πολυάσχολη αλλά με νόημα. «Ορισμένες δουλειές μπορούν να σε ανταμείψουν τόσο με φήμη όσο και με πλούτο, και οι άνθρωποι συρρέουν για να τις κάνουν. Αλλά για κάποιες άλλες, αν δεν τις κάνεις εσύ, ίσως κανείς άλλος δεν θα τις κάνει στο μέλλον», λέει ο Νι και προσθέτει, «η οικογένειά μας θα συνεχίσει να προσπαθεί να κρατήσει ζωντανή την τέχνη αυτή.»