Το μέλλον των σχέσεων Κίνας-Ευρωπαϊκής Ένωσης

Του Γιώργου Ν. Τζογόπουλου

Οι σχέσεις Κίνας-Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελούν βασική πτυχή ενός κόσμου που αλλάζει, και ο οποίος είναι πολυπολικός. Σε αυτό τον πολυπολικό κόσμο, οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούν την στρατιωτική πρωτοκαθεδρία, αλλά δε μπορούν από μόνες τους να καθορίσουν ολοκληρωτικά το πλαίσιο των διεθνών σχέσεων, όπως συνέβαινε τα πρώτα χρόνια μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Η Kίνα και η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθούν να συμβάλουν σε αυτό που ονομάζεται στρατηγική σταθερότητα, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην πολυμέρεια και το ρόλο των Ηνωμένων Εθνών.

Στον 21ο αιώνα, η Κίνα και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν καταφέρει να πετύχουν έναν αρμονικό τρόπο συνεργασίας, χωρίς να παραγνωρίζουν τις διαφορές τους σε ορισμένα θέματα, κυρίως ιδεολογικές. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι δύο πλευρές διαφώνησαν για τον επικοινωνιακό χειρισμό της σε επίπεδο δημόσιας ρητορικής αλλά συνεργάστηκαν στο μείζον θέμα της αποστολής ιατρικής βοήθεια και της Παγκόσμιας Πρόσβασης στα Εμβόλια COVID-19 (COVAX). Σε μία περίοδο, όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν αποχωρήσει από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, Κίνα και Ευρωπαϊκή Ένωση απέδιδαν ιδιαίτερη σημασία σε αυτόν τον διεθνή οργανισμό.

Αποτέλεσμα του σχετικά καλού κλίματος των σχέσεων, ήταν η συμφωνία επί της αρχής για τις επενδύσεις, που επιτεύχθηκε στο τέλος Δεκεμβρίου 2020. Σε μία διαδικτυακή συνάντηση, ο Κινέζος Πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ μαζί με την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σάρλς Μισέλ, και επίσης τη Γερμανίδα Καγκελάριο Άγκελα Μέρκελ και το Γάλλο Πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν, τόνισαν τη σημασία του εγχειρήματος αυτού ύστερα από επτά χρόνια δύσκολων διαπραγματεύσεων. Η συνέχεια, ωστόσο, ήταν προβληματική. Η Ευρωπαϊκή Ένωση επέβαλε κυρώσεις στην Κίνα για το θέμα του Σιντζιάνγκ, στις οποίες απάντησε η κινεζική κυβέρνηση, αρνούμενη τις κατηγορίες για παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αμέσως μετά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισε να παγώσει την κύρωση της επενδυτικής συμφωνίας.

Πλέον, Κίνα και Ευρωπαϊκή Ένωση καλούνται να ξεπεράσουν την πρόσφατη κρίση, ώστε να οι σχέσεις να επανέλθουν στο επίπεδο του 2020. Προς την κατεύθυνση αυτή, ο Πρόεδρος Σι συμμετείχε σε τηλεδιάσκεψη με την Καγκελάριο Μέρκελ και τον Πρόεδρο Μακρόν στις αρχές Ιουλίου. Είχε προηγηθεί μία σημαντική ομιλία του Κινέζου Υπουργού Εξωτερικών Γουάνγκ Γι σε διαδικτυακή συνάντηση της Διάσκεψης Ασφάλειας του Μονάχου, κατά τη διάρκεια της οποίας είχε αναλύσει τα πεδία όπου Πεκίνο και Βρυξέλλες μπορούν να αναπτύξουν συνέργειες, όπως αυτό της κλιματικής αλλαγής. Φέτος τον Οκτώβριο, για παράδειγμα, θα πραγματοποιηθεί στην πόλη Κουνμίνγκ το συνέδριο των Ηνωμένων Εθνών για τη βιολογική διαφορετικότητα (COP 15).

Μετά την τηλεδιάσκεψη με τους ηγέτες Γερμανίας και Γαλλίας, ο Κινέζος πρόεδρος μίλησε, ακόμα, με τον Τσέχο ομόλογό του Μίλος Ζεμάν, προσπαθώντας να αναζωογονήσει τις σχέσεις της Κίνας με τα κράτη της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης. Μίλησε, επίσης, με τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Η Κίνα και η Ελλάδα συμπληρώνουν φέτος 15 χρόνια από τότε που υπέγραψε τη συμφωνία συνολικής εταιρικής σχέσης. Κοινή επιθυμία των δύο χωρών είναι να ενισχύσουν περαιτέρω τους διμερείς δεσμούς. Το 2021 είναι σημαντική χρονιά, καθώς από το Σεπτέμβριο ξεκινάει το έτος συνεργασίας στον πολιτισμό και τον τουρισμό. Ταυτόχρονα, φέτος η κινεζική εταιρεία COSCO Shipping αναμένεται να αποκτήσει το επιπρόσθετο 16% στην ιδιοκτησία του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς βάσει της συμφωνίας του 2016. Η συγκεκριμένη υπόθεση είναι αρκετά πολύπλοκη λόγω γραφειοκρατικών εμποδίων αλλά φαίνεται πως μπορεί να επιτευχθεί ικανοποιητικός διακανονισμός μεταξύ των δύο χωρών. Υπενθυμίζεται πως ο Κυριακός Μητσοτάκης είχε συμμετάσχει το Φεβρουάριο στη διαδικτυακή σύνοδο της Πρωτοβουλίας 17+1, μιλώντας με εγκωμιαστικά λόγια για την επένδυση της COSCO Shipping στον Πειραιά και σκιαγραφώντας τις δράσεις που θα αναλάμβανε η Ελλάδα στον τομέα της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και του τουρισμού.

Αυτή τη στιγμή, το ζητούμενο για την Κίνα και την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι να ισορροπήσουν σε μία νέα τάξη πραγμάτων. Παρόλο που τα προβλήματα συχνά κεντρίζουν την προσοχή των μέσων μαζικής ενημέρωσης, το βάθος της συνεργασίας είναι μεγάλο και το πλέγμα της ευρύ. Ακόμα, όμως, και τα προβλήματα αυτά καθεαυτά, με πιο σημαντικό το πάγωμα της επενδυτικής συμφωνίας, μπορούν να ενισχύσουν το διμερή διάλογο με στόχο την καλύτερη κατανόηση μεσοπρόθεσμα. Η τέχνη της πολιτικής δεν είναι η απόκρυψη των προβλημάτων αλλά η αντιμετώπισή τους και η εύρεση λύσεων. Για αυτό, οι πρόσφατες συνομιλίες του Προέδρου Σι με Ευρωπαίους ηγέτες αποτελούν μια καλή αφετηρία, που ίσως οδηγήσει στις απαραίτητες συνέργειες. Κοινός εχθρός, άλλωστε, παραμένει η καταπολέμηση της πανδημίας, που λόγω των μεταλλάξεων, εξακολουθεί να απειλεί την ανθρωπότητα.