Πού είναι η μυθική Σάνγκρι-Λα;

Το νησί Νιορόφου στην λίμνη Λουγκού, όπου ο Αυστρο-Αμερικανός βοτανολόγος Jospeh Rock συνήθιζε να μένει, στο δρόμο του προς το Μουλί.

Η Σανγκρι-Λα είναι ένα μυθικό μέρος που πολλοί έχουν ακούσει αλλά κανείς δεν ξέρει που μπορεί να βρίσκεται. Είναι άραγε ο παράδεισος πάνω στην γη; Είναι μια σειρά ξενοδοχείων; Μια κινέζικη πόλη; Ή μια θιβετιανή ουτοπία;

Η ονομασία της εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο μυθιστόρημα «Χαμένος Ορίζοντας» του Άγγλου συγγραφέα Τζέιμς Χίλτον το 1933. Σε αυτό περιγράφεται ως κάποια κρυμμένη κοιλάδα όπου οι κάτοικοι έχουν μάθει το μυστικό της εσωτερικής ειρήνης και της μακροζωίας, με ένα βουδιστικό μοναστήρι να την επιβλέπει από ψηλά, πάνω σε μια χιονισμένη βουνοκορφή.

Στο βιβλίο, ο ήρωας είναι ένας Άγγλος διπλωμάτης, ο Χιου Κόνγουεϊ, που μαζί με άλλους τρεις πέφτουν θύματα απαγωγής σε ένα αεροσκάφος που τους παίρνει από την Καμπούλ για να συντριβεί στα βουνά Κουνλούν στο Σιντζιάνγκ της δυτικής Κίνας. Ο Κόνγουεϊ και οι σύντροφοί του διασώζονται και μεταφέρονται στην Σάνγκρι-Λα όπου ο καθένας τους βρίσκει αυτό που επιζητά, αλλά κανείς δεν είναι ελεύθερος να φύγει.

Ο «Χαμένος Ορίζοντας» έγινε αμέσως best-seller και είναι το πρώτο βιβλίο που εκτυπώθηκε μαζικά ως χαρτόδετο. Η ιστορία έγινε πολύ σύντομα ταινία του Χόλιγουντ που κέρδισε το Όσκαρ με τον Φρανκ Κάπρα να διευθύνει στον κύριο ρόλο τον πιο κερδοφόρο ηθοποιό τότε, τον Ρόναλντ Κόλμαν. Ο κόσμος ήταν πεπεισμένος ότι ο Τζέιμς Χίλτον είχε βασίσει την Σανγκρι-Λα σε έναν πραγματικό τόπο και κάποιες αποστολές (συμπεριλαμβανομένου μίας που έγινε το 1938 από το ναζιστικό καθεστώς της Γερμανίας) πήγαν να την αναζητήσουν.

Σήμερα, αν ρωτήσεις τον κινεζικό λαό, "πού είναι η Σανγκρι-Λα;" δεν θα δείξει στο Σιντζιάνγκ, αλλά στο βόρειο Γιουνάν, δηλαδή 2.000 χιλιόμετρα μακριά και αυτό οφείλεται στον Τζόζεφ Ροκ, έναν Αυστρο-αμερικανό βοτανολόγο που ερεύνησε την συγκεκριμένη περιοχή στη δεκαετία του 1920 και του 1930. Από τη βάση του στο Λιτζιάνγκ, ξεκίνησε να πάει να βρει νέα φυτά στις επαρχίες Γιουνάν και Σιτσουάν, δημοσιεύοντας τις ιστορίες των ταξιδιών του στο περιοδικό National Geographic. Είναι αυτά τα άρθρα, από τα οποία, πολλοί τώρα πιστεύουν ότι, ο Τζέιμς Χίλτον εμπνεύστηκε για να περιγράψει την δική του Σανγκρι-Λα.

Η Μονή Τσονγκγκού στο Εθνικό Πάρκο Yading στην κομητεία Νταοτσένγκ που βρίσκεται στην επαρχία Σιτσουάν. [PHOTO BY D J CLARK / ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΗΜΕΡΑ]

Οι ομοιότητες μεταξύ της γεωγραφίας των περιπετειών του βοτανολόγου Ροκ και της ιστορίας του Χίλτον, επισημάνθηκαν για πρώτη φορά από τον Σουάν Κε, γιο του γραμματέα του Ροκ, ο οποίος διοργάνωσε τη μετάφραση του «Χαμένου Ορίζοντα» στην κινεζική γλώσσα στα τέλη της δεκαετίας του 1970.

«Ο χώρος που περιγράφεται στο βιβλίο «Χαμένος Ορίζοντας» δεν αποκαλύφθηκε ποτέ, αλλά γνωρίζαμε ότι ήταν το Μουλί και η γύρω περιοχή», δήλωσε ο 91 ετών Σουάν Κε. «Το Τζονγκντιέν, το Αντούνζι και το Μουλί είναι όλα μέσα σε αυτήν την περιοχή.» Είναι και τα τρία γειτονικά μέρη. Το Τζονγκντιέν ήταν το όνομα ενός νομού στην επαρχία Γιουνάν και το Αντούνζι βρίσκεται τώρα στο σημερινό νομό Ντετσίν δηλαδή επίσης στο Γιουνάν. Αλλά η κομητεία Μουλί, αν και πολύ κοντά, ανήκει στην επαρχία Σιτσουάν.

Πριν γράψει το βιβλίο του, ο Χίλτον μελέτησε την κατοικημένη από Θιβετιανούς περιοχή στην βιβλιοθήκη του Βρετανικού Μουσείου στο Λονδίνο και ακριβώς τότε, υπήρχαν αρκετά άρθρα από τον Ροκ για να ενημερωθεί. Ωστόσο, όταν το βιβλίο του είχε κάνει αίσθηση και ερωτήθηκε σε πολυάριθμες συνεντεύξεις στο ραδιόφωνο και στις εφημερίδες για την έμπνευσή του, ο Χίλτον δεν ανέφερε ποτέ τον Ροκ, αλλά ισχυρίστηκε ότι η ιδέα προερχόταν από τα γραπτά του Άμπε Χουκ, ενός Γάλλου ιερέα που είχε ταξιδέψει στις περιοχές των θιβετιανών το 1844.

Η κοιλάδα του ποταμού Λιτάνγκ

Τα ημερολόγια του Χουκ εξηγούν μερικά από τα ιδεολογικά θέματα στο «Χαμένος Ορίζοντας», όπως την ιδέα του μυθικού βασιλείου της Σαμπάλα, που επίσης είχε διαβάσει και ο Χίλτον. Η Σαμπάλα λέγεται ότι βρίσκεται βόρεια της Ινδίας και, όπως και η Σανγκρι-Λα, ήταν ένας τόπος μάθησης και πολιτισμού, μια εποχή που οι πόλεμοι κατέστρεφαν τον κόσμο. Τόσο η διαδρομή του Άμπε Χουκ όσο και η υποτιθέμενη θέση της Σαμπχάλα, στηρίζουν την ιδέα ότι τα όρη Κουνλούν, είναι η τοποθεσία του μυθιστορήματος του Χίλτον. Ωστόσο τα γεωγραφικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά που περιγράφονται στο βιβλίο, φαίνεται να έχουν επηρεαστεί από τα άρθρα του Ροκ στην National Geographic.

Αφότου το όνομα Σανγκρι-Λα εισήλθε στην κινεζική φαντασία, οι κομητείες και οι πόλεις της περιοχής άρχισαν να ανταγωνίζονται για το ποιος θα μπορούσε να αποκτήσει το όνομα του μυθιστορήματος ώστε να κερδίσουν από τον τουρισμό. Αρχικά το Τζονγκντιέν στο Γιουνάν το 2001 και αργότερα η πόλη Ρίβα στο Νταοτσένγκ της επαρχίας Σιτσουάν. Η αλήθεια όμως είναι ότι ο Ροκ, δεν έγραψε για το Τζονγκντιέν πριν δημοσιευτεί ο «Χαμένος Ορίζοντας».

Παρόλο που ο Σουάν Κε ήταν ο πρώτος που είδε τις ομοιότητες μεταξύ της Σανγκρι-Λα και των άρθρων του Ροκ, τελικά ήταν ένας Αμερικανός ορειβάτης και δικηγόρος, ο Τεντ Βέιλ, αυτός που υπέθεσε την ακριβή τοποθεσία.

Σουλάνγκ, ο οδηγός της αποστολής. [PHOTO BY D J CLARK / ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΗΜΕΡΑ]

Ο Βέιλ μελέτησε διεξοδικά τους δεσμούς μεταξύ των δημοσιευμένων άρθρων του Ροκ από το 1925 έως το 1931 και κατάρτισε έναν κατάλογο με 22 σημεία ομοιότητας. Πήγε στην πρώτη από τις δύο εκστρατείες στο Μουλί το 1999 και γύρισε μια ταινία για τα ευρήματά του. Γι 'αυτήν, πήρε συνέντευξη από την Jane Wyatt, που ήταν συμπρωταγωνίστρια στην ταινία του 1937, η οποία αναφέρει ότι, ο Χίλτον της είχε πει ότι πράγματι, τα άρθρα του Ροκ στην National Geographic τον είχαν επηρεάσει πολύ. Δυστυχώς, αυτό που είπε η ηθοποιός στον Βέιλ λέχθηκε μετά την μαγνητοσκόπηση και έτσι μετά το θάνατό της, μας μένει μόνο ο λόγος του Βέιλ για τη δήλωσή της.

Ο Βέιλ ακολούθησε την ίδια διαδρομή που περιέγραψε ο Τζόσεφ Ροκ σε άρθρο του το 1931, ανεβαίνοντας στα 4.800 μέτρα και περπατώντας γύρω από τα χιονισμένα βουνά. Η μνήμη του Ροκ μένει σήμερα μεταξύ των Κινέζων της περιοχής. Ο Σουλάνγκ, ένας οδηγός, τον γνώρισε μέσα από τις ιστορίες του παππού του, που στάλθηκε από τον τότε βασιλιά λάμα, ως φρουρός στην αποστολή του Ροκ το 1929.

"Είναι ο δεύτερος σε σειρά", επεσήμανε ο Σουλάνγκ δείχνοντας μια φωτογραφία του εξερευνητή με τους οδηγούς του. "Εκείνη την εποχή, υπήρχαν πολλοί ληστές στα βουνά, γι'αυτό με το όπλο και το μαχαίρι του και φορώντας τα παραδοσιακά θιβετιανά ρούχα μας, συνόδεψε τον Ροκ παντού."

Ένας παλιός πύργος που χτίστηκε για να προστατεύει τα ορυχεία χρυσού κατά μήκος του ποταμού Λιτάνγκ [PHOTO BY D J CLARK / ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΗΜΕΡΑ]

Ο Σουλάνγκ είπε ότι τα ρούχα που φορούν οι ηθοποιοί στην ταινία του Χαμένου Ορίζοντα ήταν παρόμοια με αυτά που φορούσε ο παππούς του. Αυτό είναι σημαντικό, καθώς φτιάχτηκαν με τις οδηγίες του Χίλτον, κάτι που φαίνεται να είναι άλλη μία απόδειξη ότι χρησιμοποίησε τα άρθρα του Ροκ ως αναφορά.

Ακολουθώντας τη διαδρομή του Ροκ και πολύ αργότερα, του Βέιλ, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι:

Το Μουλί και η άνω κοιλάδα Σόου-Λου όπως την ονόμασε ο Ροκ - σήμερα η κοιλάδα Σουεϊλουό – όπως και η Σανγκρι-Λα, είναι απροσπέλαστα στα χιονιά. Υπάρχουν αποθέματα χρυσού τόσο στο πραγματικό Μουλί όσο και στην φανταστική Σανγκρι-Λα.

Όταν ο Κόνγουεϊ δραπετεύει από την Σανγκρι-Λα, φτάνει στο Κανγκντίνγκ, βόρεια του Μουλί, και όταν επιστρέφει στο τέλος του βιβλίου, ταξιδεύει διασχίζοντας την βόρεια Ταϋλάνδη. Καμία από τις δύο διαδρομές δεν είναι κατάλληλη για τα όρη Κουνλούν.

Οι χωρικοί δεν είχαν την άδεια (ή δεν μπορούσαν) να εγκαταλείψουν την κοιλάδα τους ούτε στην Σανγκρι-Λα ούτε στο βασίλειο του Μουλί. Οι φορεσιές και τα τοπικά ιερά της ταινίας είναι από το Μουλί, όχι από τα όρη Κουνλούν.

Σύμφωνα με τον Βέιλ, η συμπρωταγωνίστρια της ταινίας είπε ότι, ο Χίλτον της είπε ότι είχε διαβάσει και επηρεαστεί από τα άρθρα του Ροκ.

Πάνω απ 'όλα (στην κυριολεξία) υπήρχε η κορυφή του χιονισμένου Γιανγκμαϊγιόνγκ, το οποίο ο Ροκ περιγράφει ως μια "απαράμιλλη πυραμίδα ... το ωραιότερο βουνό που τα μάτια μου έχουν δει ποτέ". Στις περιγραφές του για την κορυφή αυτή όπως και στην πραγματικότητα, είναι δύσκολο να αμφισβητηθεί ότι αυτή ήταν η έμπνευση για το Καρακάλ, το φανταστικό βουνό πάνω από την περίφημη κοιλάδα της Σανγκρι-Λα, που περιγράφεται από τον Χίλτον ως το «ωραιότερο βουνό στη Γη, ... ένας σχεδόν τέλειος κώνος χιονιού, απλό στο περίγραμμα, σαν να το είχε σχεδιάσει ένα παιδί».

Η κορυφή του όρους Γιανγκμαϊγιόνγκ. [PHOTO BY D J CLARK / ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΗΜΕΡΑ]

Αλλά υπάρχουν και κάποιες γεωγραφικές ασυνέπειες. Στον Χαμένο Ορίζοντα, το αεροπλάνο πέφτει στην περιοχή Κουνλούν και εκεί ακριβώς ένας φίλος του Κόνγουεϊ τον αναζητά στο τέλος του βιβλίου.

Ήταν λοιπόν η παραδείσια κοιλάδα της Σανγκρι-Λα βασισμένη στα άρθρα του Ροκ για το Μουλί; Σε μεγάλο βαθμό, ναι. Παρόλο που η θέση της αεροπορικής σύγκρουσης στην αρχή του βιβλίου είναι στα βουνά Κουνλούν, είναι φανερό ότι πολλές από τις "επιτόπιες" λεπτομέρειες προέρχονται από τις σημειώσεις της εξερεύνησης που έκανε ο Ροκ, και ειδικά από το άρθρο του στο National Geographic του Ιουλίου 1931, για το Κόνκα Ρισουμγκόνγκχα, το ιερό βουνό των παρανόμων. Ο Χίλτον έγραψε το μυθιστόρημά του στο Γούντφορντ της Αγγλίας και ποτέ δεν πήγε στη δυτική Κίνα, αλλά είχε διαβάσει εκτενώς πριν γράψει την ιστορία του.

Γιατί λοιπόν ο Χίλτον δεν αναγνώρισε τον σύγχρονό του Τζόζεφ Ροκ, ως εκείνον από τον οποίο εμπνεύστηκε, όταν ρωτήθηκε για το που βρήκε την έμπνευση για να γράψει το βιβλίο του, αλλά δεν είχε κανένα πρόβλημα να αναγνωρίσει τον Άμπε Χουκ, του οποίου η επιρροή στον «Χαμένο Ορίζοντα» είναι σαφώς πολύ μικρότερη;

Σε ένα άρθρο του 1936 στην New York Sun, η δημοσιογράφος Ιλέιν Κρίλμαν, πήρε συνέντευξη από τον Χίλτον για πολλά από τα βιβλία του, και όπως γράφει η ίδια, «ο Χίλτον δήλωσε πως οι Άγγλοι συγγραφείς έπρεπε να είναι προσεκτικοί ακόμα και για μερικά από τα μέρη που περιγράφουν καθώς υπήρξε κάποιος που μηνύθηκε με επιτυχία, διότι αναγνωρίστηκε η περιγραφή της κατοικίας που ανήκε στον ενάγοντα».

Μήπως ο Χίλτον δεν είπε ότι εμπνεύστηκε από τον Ροκ, διότι φοβόταν κάτι ανάλογο;

Στο τέλος του «Χαμένου Ορίζοντα», υπάρχει μια παράγραφος που πιθανόν να δείχνει από πού εμπνεύστηκε για το μυθιστόρημά του ο Χίλτον. Ο φίλος του Κόνγουεϊ, Ράδερφορντ, καθώς τον έψαχνε, συνάντησε έναν άνθρωπο που "ταξίδευε για κάποια αμερικανική γεωλογική ένωση". Εκεί λέει ότι αυτός ο εξερευνητής του είπε ότι, συνάντησε έναν Κινέζο στα βουνά Κουνλούν, ο οποίος μιλούσε άπταιστα αγγλικά και τον κάλεσε να δει το μοναστήρι του.

Μήπως ήταν ο εξερευνητής Ροκ; Η απάντηση είναι "μάλλον ναι".