Η ΑΦΡΙΚΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ: Πετρέλαιο, διαμάντια, ουράνιο, χρυσός… Η Αφρική είναι μία γεωγραφική περιοχή πλούσια σε φυσικούς πόρους, με τεράστιο οικονομικό ενδιαφέρον. Βεβαίως το ενδιαφέρον για την Αφρική δεν ήταν πάντοτε καλοπροαίρετο: περιττεύει οποιαδήποτε αναφορά στην ευρωπαϊκή αποικιοκρατία και τα εγκλήματά της. Ωστόσο, τριάντα τρία χρόνια μετά την απελευθέρωση της δυτικής Σαχάρας (1991), που ήταν και η τελευταία ευρωπαϊκή αποικία της Αφρικής, τα πράγματα έχουν αλλάξει πολύ. Τα αφρικανικά κράτη, όπως εξηγώ παρακάτω, φαίνεται ότι ταυτόχρονα απέκτησαν έναν φίλο ο οποίος αυτήν την φορά τα προσεγγίζει στην βάση μίας αμοιβαίως επωφελούς συνεργασίας.
Η ευρωπαϊκή ιστορική ματιά, η οποία συχνά παρουσιάζει μία γερή δόση ναρκισσισμού, μοιάζει να αγνοεί τις εξελίξεις στην αχανή αφρικανική ήπειρο. Έστω κι αν αφήσουμε κατά μέρος τα παλιά ημαρτημένα της Ευρώπης, δεν μπορούμε παρά να αμφιβάλουμε για την ορθότητα του τρόπου με τον οποίον οι Ευρωπαίοι μετρούν την αφρικανική πραγματικότητα. Από την άλλη, οι σχέσεις της Κίνας με τα αφρικανικά κράτη δεν είναι καινούργιες. Οικοδομούνται ήδη από την δεκαετία του 1950. Τότε, η Κίνα είχε υπογράψει κρατικές συμφωνίες εμπορίου με αφρικανικά κράτη, όπως η Αλγερία ή το Σουδάν. Στα δε τέλη του 1963, ο τότε Πρωθυπουργός της Κίνας, Τζόου Ενλάι, πραγματοποίησε ένα ταξίδι σε δέκα αφρικανικά κράτη.[1]
ΤΙ ΠΡΟΣΕΦΕΡΕ Η ΚΙΝΑ ΣΤΗΝ ΑΦΡΙΚΗ; Πολλά. Όπως αναφέρει δημοσίευμα του Voice of America από την 1 Σεπτεμβρίου, η Κίνα έχει αναλάβει έργα όπως ο σιδηρόδρομος της Κένυας, το λιμάνι του Τζιμπουτί, και την μεγαλύτερη κρεμαστή γέφυρα της Αφρικής.[2] Κι όχι μόνον αυτά, αλλά έχει αναλάβει πολυάριθμα έργα, όπως για παράδειγμα 12.000 χιλιόμετρα οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου, κατά το ίδιο δημοσίευμα. (Να σημειώσουμε εδώ ότι ο ισημερινός της Γης είναι λίγο πάνω από 40.000 χιλιόμετρα.) Προσφάτως, μάλιστα, παραδόθηκαν στις κατά τόπους κυβερνήσεις τα σιδηροδρομικά δίκτυα Αντίς Αμπέμπα (πρωτεύουσα της Αιθιοπίας) – Τζιμπουτί και Μομπάσα – Ναϊρόμπι (πόλεις της Κένυας).[3]
Ταυτόχρονα, η Κίνα προχωράει σε ένα άνοιγμα στον τομέα της αναβάθμισης των επικοινωνιών: σχεδόν εννέα χρόνια πριν, ο Πρόεδρος Σι από του βήματος της Διάσκεψης Συνεργασίας Κίνας – Αφρικής (Forum on China-Africa Cooperation ή επί το βραχύ FOCAC), ανεκοίνωσε την εφαρμογή ενός προγράμματος εφοδιασμού περισσότερων από 10.000 αφρικανικών οικισμών με πιάτα δορυφορικής τηλεόρασης. Όπως αναφέρει το BBC σε δημοσίευμα από τις 3 Σεπτεμβρίου του 2024, από το σχέδιο βοήθειας ωφελούνται 23 αφρικανικά κράτη, και, «με πάνω από 9.600 χωριά να έχουν λάβει την υποδομή, το πρόγραμμα πλησιάζει τώρα στην ολοκλήρωσή του».[4]
Ταυτόχρονα, όπως αναφέρει δημοσίευμα των Global Times από τις 22 Αυγούστου του 2024, τουρίστες από την Κίνα συρρέουν και σε διάφορους αφρικανικούς προορισμούς, οι οποίοι βρίσκονται μεταξύ άλλων «στην Κένυα, την Τανζανία και το Μαρόκο».[5] Σύμφωνα δε με το ως άνω δημοσίευμα, η Κένυα ανακοίνωσε 1,1 δισεκατομμύρια δολλάρια έσοδα από συναφείς τουριστικές δραστηριότητες μόνον κατά το πρώτο εξάμηνο του 2024.
ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ. Το γερμανικό Ίδρυμα για την Επιστήμη και την Πολιτική (Stiftung Politik und Wissenschaft) σχολιάζει ότι το Φόρουμ για την Συνεργασία Κίνας και Αφρικής είναι ο σημαντικότερος φορέας της Κίνας σε ό,τι αφορά τις σχέσεις της με αφρικανικά κράτη.[6] Επομένως αντιλαμβάνεται κανείς ότι το προκείμενο συνέδριο παρουσιάζει πολλαπλό ενδιαφέρον, με πολλά μάτια να είναι στραμμένα στο Πεκίνο, το οποίον φέτος είναι ο τόπος διεξαγωγής του.
Όπως αναφέρει το The Africa Report σε δημοσίευμα από τις 2 Σεπτεμβρίου,[7] οι συνεδριάσεις του φόρουμ θα λάβουν χώρα από τις 4 έως τις 6 Σεπτεμβρίου. Ωστόσο, ο Πρόεδρος Σι έχει ήδη καλωσορίσει στο Πεκίνο ηγέτες αφρικανικών κρατών, μεταξύ άλλων της Γουινέας, της Νοτίου Αφρικής, της Ερυθραίας, του Τόγκο, του Μαλί, όπως αναφέρει δημοσίευμα του Global News από τις 3 Σεπτεμβρίου του 2024. Σύμφωνα με το Africa News.En[8] σε δημοσίευμά του από την 1 Σεπτεμβρίου του 2024, «Το κλίμα και η ενέργεια αναμένονται να βρίσκονται ανάμεσα στα θέματα-κλειδιά της διαπραγμάτευσης ανάμεσα σε Κινέζους και Αφρικανούς μετόχους».
ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ:
I. ΝΟΤΙΟΣ ΑΦΡΙΚΗ Ένα σημαντικό σημείο, που εμφανίσθηκε πριν ακόμα ξεκινήσουν οι εργασίες της συνδιάσκεψης, είναι η συνάντηση του Προέδρου της Κίνας, κυρίου Σι Τζινπίνγκ, με τον νοτιοαφρικανό ομόλογό του, κύριο Κυρίλ Ραμαφόσα (Cyril Ramaphosa). Η συνάντηση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς η Νότιος Αφρική σχετίζεται και με το σύστημα των χωρών BRICS. Μάλιστα πέρυσι τον Αύγουστο η συνδιάσκεψη των χωρών BRICS διεξήχθη στην Νότιο Αφρική.
Σε ό,τι αφορά την οικονομική συνεργασία Κίνας και Νοτίου Αφρικής, δημοσίευμα του Reuters από τις 3 Σεπτεμβρίου του 2024[9] αναφέρει ότι υπάρχουν κάποιοι βασικοί άξονες ανάπτυξης. Ίσως ο βασικότερος είναι ένα πιο ισορροπημένο εμπορικό ισοζύγιο μεταξύ των δύο χωρών, το οποίον κατά την εφαρμογή του εγγυάται ότι η κατανάλωση προϊόντων κατ’ ανάγκην θα διατηρηθεί στα ίδια επίπεδα.
ΙΙ. ΚΕΝΥΑ. Η Κένυα φαίνεται ότι είναι μία ακόμα χώρα που θα προτιμήσει Κινέζους κατασκευαστές για το οδικό της δίκτυο. Όπως αναφέρει δημοσίευμα του Business Daily από τις 3 Σεπτεμβρίου του 2024,[10] ο Κενυάτης Πρόεδρος, κύριος Γουίλλιαμ Ρούτο (William Ruto) χαράσσει μία διαφορετική πορεία από τον προκάτοχό του και στρέφεται προς την Κίνα για την δημιουργία του δικτύου που θα συνδέει την πρωτεύουσα της Κένυας, το Ναϊρόμπι, με την πόλη Μαλάμπα. Ακόμη, η Κίνα τονώνει την αγροτική παραγωγή της Κένυας, καθώς, όπως αναμεταδίδει το Κ24TV,[11] η κινεζική πλευρά συναίνεσε σε ένα σχέδιο εισαγωγών κενυάτικων αγροτικών προϊόντων.
III. ΜΑΛΑΟΥΙ: Η μικρή –για τα μεγέθη της αφρικανικής ηπείρου– χώρα της Αφρικής έχει από πολλών ετών εμπορικές συμφωνίες με το Πεκίνο. Σύμφωνα με το Κέντρο Επενδύσεων και Εμπορίου του Μαλάουι (Malawi Investment and Trade Centre),[12] εμπορική συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών υπάρχει ήδη από το 2008. Κατά τις εργασίες του συνεδρίου, οι δύο χώρες αναμένονται να υπογράψουν ποικίλες συμφωνίες, το εύρος των οποίων κυμαίνεται από το εμπόριο φιστικιών έως την βιομηχανία των μέσων μαζικής ενημέρωσης.[13] Ωστόσο η συνεργασία των δύο χωρών δεν περιορίζεται μόνον στην οικονομία. Όπως αναφέρει ιστοσελίδα της κινεζικής κυβέρνησης με δημοσίευμα από τις 14 Ιουλίου του 2024,[14] η Κίνα έχει ήδη υπογράψει μνημόνιο κατανόησης και συνεργασίας επάνω στον τομέα της υγείας –πολύ σημαντικό βήμα για μία ήπειρο όπως η αφρικανική, η οποία δηλαδή συχνά δοκιμάζεται από υγειονομικές προκλήσεις.
ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ: Οι τελευταίες εξελίξεις στο πεδίο των κινεζο-ευρωπαϊκών σχέσεων, όπως για παράδειγμα η αύξηση του συντελεστή φορολόγησης στα ηλεκτρικά οχήματα (βλέπε προηγούμενα άρθρα μας), έχουν δημιουργήσει ένα κάποιο οικονομικό κενό. Από την μεριά της Κίνας, αυτό το οικονομικό κενό γίνεται να καλυφθεί με επενδύσεις στην Αφρική. Αυτό, λοιπόν, σημαίνει ότι οι σχέσεις της Κίνας με την Αφρική βρίσκονται σε ένα νέο κατώφλι.
Η Κίνα, εδώ και δεκαετίες, έχει κτίσει στην Αφρική ένα οικονομικό δίκτυο που εκτείνεται από τις θαλάσσιες και χερσαίες μεταφορές έως τον τουρισμό και τις επικοινωνίες. Είναι γνωστό στην οικονομική θεωρία ότι οι σχέσεις αλληλεπίδρασης, όταν μάλιστα αριθμούν δεκαετίες, δεν γίνεται να λησμονηθούν. Η Κίνα συνδέεται με την Αφρική μέσω μίας πολύτιμης συνεργασίας. Η Κίνα κατασκευάζει και παραδίδει στις κυβερνήσεις της Αφρικής λιμάνια, γέφυρες, σιδηροδρόμους και λοιπά έργα υποδομής. Από την άλλη, το Πεκίνο έχει δημιουργήσει ένα κύκλο φιλικών προς αυτό κρατών, πράγμα που σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο είναι πάρα πολύ χρήσιμο. Αναμένουμε με ενδιαφέρον τις εξελίξεις στο συνέδριο και τις αποφάσεις που θα παρθούν.
Κωνσταντίνος Γ. Πολύμερος
Καθηγητής Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας
Συγγραφέας
[1]https://en.wikipedia.org/wiki/Sino-African_relations#:~:text=The%20establishment%20of%20modern%20Sino,December%201963%20and%20January%201964 .
[2]https://www.voanews.com/a/key-chinese-belt-and-road-projects-underway-in-africa/7767507.html
[3]https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3264793/china-hands-over-keys-railway-african-countries-take-control-two-major-belt-and-road-projects
[4]https://www.bbc.com/news/articles/c5y3qk9p2elo
[5]https://www.globaltimes.cn/page/202408/1318462.shtml#:~:text=Countries%20like%20South%20Africa%2C%20Kenya,%2C%20Europe%2C%20and%20North%20America .
[6]https://www.swp-berlin.org/publikation/mta-spotlight-37-ahead-of-the-forum-on-china-africa-cooperation-focac-2024-how-to-deal-with-china-in-africa
[7]https://www.theafricareport.com/360278/focac-2024-africa-reassesses-chinas-role-in-its-future/
[8]https://www.africanews.com/2024/09/01/african-heads-of-state-head-to-beijing-for-china-africa-cooperation-summit/
[9]https://www.reuters.com/markets/china-south-africa-sign-cooperation-documents-trade-more-investments-2024-09-03/
[10]https://www.businessdailyafrica.com/bd/economy/ruto-hands-mega-road-deal-to-china-drops-french-firms-4748988
[11]https://www.youtube.com/watch?v=_bRjPk_3_ZI
[12]https://mitc.mw/trade/index.php/malawi-and-china.html
[13]https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/xw/zyxw/202409/t20240903_11484550.html
[14]https://english.www.gov.cn/news/202407/14/content_WS669306e1c6d0868f4e8e9277.html
