Το ταξίδι των Κινέζων από τον υποσιτισμό στον υπερθρεπτισμό

Τέσσερις δεκαετίες μεταρρυθμίσεων και ανοίγματος όχι μόνο μετέτρεψαν την Κίνα στη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, αλλά άλλαξαν και τον τρόπο ζωής των Κινέζων, συμπεριλαμβανομένης της διατροφής.

Χάρη στις ξηρασίες, τις πλημμύρες και τους πολέμους, σοβαροί λιμοί και θάνατοι από πείνα πλήττουν σταθερά την Κίνα ανά μερικές δεκαετίες κατά την διάρκεια της μακράς ιστορίας της. Ακόμη και κατά τις ακμάζουσες δυναστείες Χαν (206 π.Χ.-220 μ.Χ.) και Τανγκ (618-907), πολλοί άνθρωποι αντιμετώπισαν έλλειψη τροφής, όπως φαίνεται από πολλά αρχαία ποιήματα. Η πείνα ήταν ένας κύριος λόγος που πυροδότησε επαναστάσεις, οι οποίες αργότερα κατέληξαν στην ανατροπή κάποιων δυναστειών.

Όταν το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας οδήγησε εκατομμύρια φτωχούς αγρότες και εργάτες να τερματίσουν τη φεουδαρχία και τον ιμπεριαλισμό, υποσχέθηκε στις μάζες αρκετό φαγητό. Χρειάστηκαν όμως δεκαετίες για να κάνει το Κόμμα αυτή την υπόσχεση πραγματικότητα.

Η παιδική μνήμη εκείνων που μεγάλωσαν στις δεκαετίες του 1960 και του 1970, είναι στενά συνδεδεμένη με την πείνα. Ανήμπορη να παράσχει αρκετή τροφή για να ταΐσει τον συνεχώς αυξανόμενο πληθυσμό της - ο οποίος σχεδόν διπλασιάστηκε σε περίπου 30 χρόνια - η Λαϊκή Δημοκρατία πριν από την έναρξη της μεταρρύθμισης και του ανοίγματος στα τέλη της δεκαετίας του 1970, έπρεπε να υιοθετήσει ένα σύστημα προμήθειας σιτηρών, ώστε να εξασφαλίσει την ίση κατανομή των τροφίμων. Η ποσότητα τότε για έναν ενήλικα σε μια αστική περιοχή καθορίστηκε στα 15 κιλά σιτάρι, ρύζι, καλαμπόκι ή σόργο το μήνα.

Πολλοί νέοι σήμερα μπορεί να μην καταλαβαίνουν γιατί οι μεγαλύτεροι μιλούν για πείνα όταν η μηνιαία ποσόστωση ενός ενήλικα για τα δημητριακά ήταν 15 κιλά, ειδικά επειδή το μισό από αυτό θα τους έφτανε ίσως για ένα μήνα. Αλλά τότε αυτό ήταν το μόνο που μπορούσε να καταναλώσει ένας ενήλικας μέχρι τη δεκαετία του 1970, επειδή το μαγειρικό λάδι, το κρέας, τα αυγά και η ζάχαρη ήταν αυστηρά με δελτίο.

Στο Σι’αν για παράδειγμα, η μηνιαία ποσότητα τροφής για έναν κάτοικο της πόλης ήταν 100 γραμμάρια μαγειρικό λάδι, μισό κιλό κρέας, μισή ντουζίνα αυγά και 100 γραμμάρια ζάχαρη. Όσο για το γάλα, αυτό χορηγούνταν μόνο σε οικογένειες με νεογέννητα. Πολλές οικογένειες σήμερα καταναλώνουν ολόκληρη τη μηνιαία ποσότητα λαδιού, κρέατος, αυγών και ζάχαρης σε μια μέρα.

Παρόλο που το σύστημα σιτηρών εξασφάλιζε ότι όλοι είχαν μερίδιο από τη διαθέσιμη τροφή και απέτρεπε τους θανάτους από πείνα, οδήγησε σε υποσιτισμό μεταξύ των παιδιών, των εφήβων, των ενηλίκων και των ηλικιωμένων. Έτσι εκείνη την περίοδο του 1970, λόγω του υποσιτισμού σπάνια τα αγόρια ξεπερνούσαν το 1,80 σε ύψος.

Ξεκινώντας τη μεταρρύθμιση και το άνοιγμα, η Κίνα συνειδητοποίησε ότι ένας σημαντικός λόγος για την έλλειψη τροφίμων ήταν ότι οι αγρότες δεν έπαιρναν τα δικαιώματά τους στο πλαίσιο του τότε κοινοτικού συστήματος. Έτσι, η κυβέρνηση παραχώρησε τις συλλογικές γεωργικές εκτάσεις σε νοικοκυριά και αγρότες που μπορούσαν να διατηρήσουν ή να πουλήσουν την πρόσθετη απόδοση μετά την συνεισφορά του μεριδίου τους στην κυβέρνηση.

Μέσα σε λίγα χρόνια, η απόδοση του αγροκτήματος σχεδόν διπλασιάστηκε, βοηθώντας την Κίνα το 1993 να εγκαταλείψει το σύστημα με το δελτίο τροφίμων. Η άνθηση του διεθνούς εμπορίου επέτρεψε επίσης την εισαγωγή ρυζιού υψηλής ποιότητας από την Ταϊλάνδη, σιτάλευρου από τη Ρωσία, καλαμποκιού και φασολιών από τις Ηνωμένες Πολιτείες και κρέατος και γάλακτος από την Αυστραλία.

Σύμφωνα με μια έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας, η μέση ετήσια ατομική κατανάλωση σιτηρών στην Κίνα το 2020 ήταν περίπου 500 κιλά – ένα μεγάλο μέρος των οποίων χρησιμοποιήθηκε ως ζωοτροφή για χοίρους και κοτόπουλα. Όσον αφορά το κρέας, ένας Κινέζος καταναλώνει κατά μέσο όρο 30 κιλά κρέατος ετησίως.

Αρκετά τρόφιμα και βαθιές τσέπες έχουν αλλάξει τις διατροφικές συνήθειες των Κινέζων. Πολλοί νέοι αρνούνται να μάθουν να μαγειρεύουν, με το επιχείρημα ότι μπορούν να προμηθευτούν εύκολα τα γεύματά τους από εστιατόρια. Ως αποτέλεσμα, μπορεί κανείς να δει χιλιάδες διανομείς να κάνουν ζιγκ-ζαγκ στους δρόμους για να παραδώσουν πρωινό, μεσημεριανό γεύμα ή δείπνο. Και μερικά παιδιά έχουν εθιστεί τόσο πολύ στα σνακ και το γρήγορο φαγητό που παραλείπουν ακόμη και τα κύρια γεύματα.

Παραδόξως, η Κίνα παλεύει τώρα με τον υπερθρεπτισμό. Είναι τυχερός κανείς όταν δεν βρίσκει μερικά υπέρβαρα αγόρια και κορίτσια σε μια τάξη. Ακόμη χειρότερα, τα στοιχεία δείχνουν ότι η Κίνα έχει περίπου 130 εκατομμύρια διαβητικούς - και άλλους 50 εκατομμύρια πιθανούς ασθενείς στο εγγύς μέλλον.

Για την πρόληψη του υπερβολικού βάρους και της παχυσαρκίας, πολλές οικογένειες προσπαθούν να ελέγξουν τη διατροφή τους, ενώ πολλοί άνθρωποι ασχολούνται με αθλήματα και ασκούνται τακτικά για να κάψουν τις επιπλέον θερμίδες.

Σήμερα πολλοί από τους πρώην συμμαθητές μιας κάποιας ηλικίας, είναι υπέρβαροι ή υποφέρουν από ασθένειες που σχετίζονται με την υπερβολική διατροφή και μερικές φορές συζητούν για τις «παλιές καλές μέρες του φαγητού με δελτίο», τότε που σχεδόν κανείς δεν χρειαζόταν να ανησυχεί για τον έλεγχο του βάρους.