Η Πρωτοβουλία 17+1 και η Ελλάδα

Του Γιώργου Ν. Τζογόπουλου

Λίγες μέρες πριν από την Κινεζική Πρωτοχρονιά, ο Έλληνας Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης συμμετείχε στη διαδικτυακή σύνοδο κορυφής της πρωτοβουλίας συνεργασίας της Κίνας με χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Στο τέλος της ομιλίας του μίλησε για λίγο στα κινεζικά. Λέγοντας «Σι νιάν κουάι λου», έστειλε τις θερμότερες ευχές του στον Πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ και τους Κινέζους πολίτες και εξέφρασε την ελπίδα του ότι το 2021 θα φέρει ανανεωμένη δυναμική για την περαιτέρω σύσφιξη των σχέσεων Ελλάδα-Κίνας και των φιλικών δεσμών μεταξύ των λαών των δύο χωρών.

Πέρα από τις ευχές για το νέο κινεζικό έτος, η παρουσία του Κυριάκου Μητσοτάκη στη διαδικτυακή σύνοδο έδειξε το ενδιαφέρον της Ελλάδας για την Πρωτοβουλία 17+1. Η Ελλάδα έγινε επίσημα μέλος της τον Απρίλιο του 2019. Ο τότε πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας συμμετείχε για πρώτη φορά στη σχετική σύνοδο, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Ντουμπρόβνικ, και συνέδεσε την επιλογή αυτή με την επιθυμία του να αναλάβει η Ελλάδα πιο ενεργό περιφερειακό ρόλο. Η συμφωνία των Πρεσπών είχε ήδη ανοίξει το δρόμο, ώστε η Ελλάδα να αποτελεί πλέον μέρος της λύσης και όχι του προβλήματος σε σημαντικά ζητήματα της ευρύτερης περιοχής. Χάρη στη δραστηριοποίηση της COSCO στο λιμάνι του Πειραιά, θα ήταν δυνατό να αυξηθεί το εμπόριο αλλά και να επιταχυνθούν επενδύσεις που προωθούν τη διασύνδεση μεταξύ διαφορετικών χωρών, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται η Βόρεια Μακεδονία. Από τον Αύγουστο του 2018 βρισκόταν σε ισχύ το ελληνοκινεζικό μνημόνιο για την κοινή κατασκευή του Δρόμου του Μεταξιού, το οποίο υπεγράφη κατά τη διάρκεια επίσης επίσκεψης του υπουργού εξωτερικών Νίκου Κοτζιά στην κινεζική πρωτεύουσα.

Οι σινοελληνικές σχέσεις αναπτύσσονται σταθερά ανεξαρτήτως κυβέρνησης. Ο Άλεξης Τσίπρας ταξίδεψε στο Πεκίνο τρεις φορές. Η πρώτη ήταν τον Ιούλιο του 2016, και η δεύτερη και τρίτη τον Απρίλιο του 2017 και το Μάιο του 2019, όταν ήταν ομιλητής στα διεθνή συνέδρια για το νέο Δρόμο του Μεταξιού υπό την αιγίδα του Προέδρου Σι Τζινπίνγκ. Ο σημερινός Έλληνας Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχει ήδη συναντηθεί δύο φορές με τον Σι Τζινπίνγκ. Τις πρώτες μέρες του Νοεμβρίου του 2019 επισκέφθηκε τη διεθνή έκθεση εισαγωγών της Σαγκάης και λίγες μέρες αργότερα υποδέχθηκε τον Κινέζο Πρόεδρο στην Αθήνα. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε προγραμματίσει να ταξιδέψει τον περασμένο Απρίλιο στο Πεκίνο, για να παρευρεθεί στη σύνοδο της Πρωτοβουλίας, η οποία, όμως, αναβλήθηκε λόγω της πανδημίας.

Η Πρωτοβουλία 17+1 προσδίδει ευρύτερη διάσταση στις σινοελληνικές σχέσεις, καθώς διευκολύνει συμπράξεις όχι μόνο μεταξύ Ελλάδας και Κίνας αλλά και με κράτη της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης και των Βαλκανίων. Η συμμετοχή της Ελλάδας, μάλιστα, δίνει την απαραίτητη ευρωπαϊκή νότα σε ένα σχήμα συνεργασίας που έχει προκαλέσει διττή ερμηνεία στις Βρυξέλλες. Η Ελλάδα είναι το παλαιότερο μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τις χώρες που συμμετέχουν, ενώ παραδοσιακά διαθέτει καλές σχέσεις με κάποια κράτη της Βαλκανικής Χερσονήσου, τα οποία ακόμα δεν έχουν ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως για παράδειγμα η Σερβία. Από την κινεζική οπτική, η Πρωτοβουλία 17+1 εντάσσεται στο πλαίσιο της ανάπτυξης των σινοευρωπαϊκών σχέσεων στο σύνολό τους και συμπληρώνει τη σύνοδο Κορυφής Κίνας-Ευρωπαϊκής Ένωσης και διμερείς σχέσεις μεταξύ Κίνας και άλλων ευρωπαϊκών κρατών.

Η Ελλάδα προσπαθεί να αξιοποιεί κάθε υπάρχουσα δυνατότητα στο πεδίο της οικονομικής και εξωτερικής πολιτικής. Η στενότερη συνεργασία με την Κίνα σε διμερές και περιφερειακό επίπεδο δε σηματοδοτεί αλλαγή του προσανατολισμού της χώρας αλλά δείχνει διάθεση ουσιαστικής προσαρμογής σε έναν πολυπολικό κόσμο, ο οποίος είναι τελείως διαφορετικός συγκριτικά με την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου και επιβάλλει έξυπνες κινήσεις και ανοιχτούς ορίζοντες. Συμμετέχοντας στην Πρωτοβουλία 17+1 η Ελλάδα όχι μόνο συσφίγγει τους δεσμούς της με την Κίνα αλλά μπορεί να συζητήσει την αύξηση των εξαγωγών της προς άλλες χώρες. Σύμφωνα με τα επίσημα κινεζικά στατιστικά στοιχεία, ο εμπορικός τζίρος της Κίνας με τις 17 χώρες παρουσίασε το 2020 άνοδο πάνω από 8%, ξεπερνώντας τα 100 δισεκατομμύρια δολάρια. Στην ομιλία του στο πρόσφατο διαδικτυακό φόρουμ, ο Σι Τζινπίνγκ δεσμεύθηκε για κινεζικές εισαγωγές που θα φτάσουν τα 170 δισεκατομμύρια δολάρια τα επόμενα πέντε χρόνια.

Η συνεργασία στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας 17+1 δεν είναι πάντα εύκολη, καθώς υπάρχει ανομοιογένεια και ασσυμετρία μεταξύ των συμμετεχόντων. Παρόλα αυτά, υπάρχει μεγάλο περιθώριο προόδου. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης εστίασε στη συνδεσιμότητα, την καινοτομία και την πράσινη οικονομία, που μπορούν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στις προσπάθειες οικονομικής ανάκαμψης μετά την πανδημία. Το 2020, πάρα τη πανδημία, είχαν οργανωθεί τηλεδιασκέψεις με στόχο την ανταλλαγή πρακτικών κατά του COVID-19 και την ενίσχυση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Για τη φετινή χρονιά, η Ελλάδα θα τιμήσει τις υποχρεώσεις της διοργανώνοντας την 6η σύνοδο υψηλού επιπέδου για την τουριστική συνεργασία και το 3ο φόρουμ εμπειρογνωμόνων για την προστασία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η Ελλάδα και η Κίνα θεωρούν πως η πολυπολιτισμική φύση της Πρωτοβουλίας 17+1 σφυρηλατεί την αμοιβαία αλληλεγγύη και κατανόηση, πόσω μάλλον στην αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης και των σημαντικών οικονομικών συνεπειών της. Τόσο ο Έλληνας Πρωθυπουργός όσο και ο Κινέζος Πρόεδρος έχουν συγκεκριμένες ιδέες για την επόμενη μέρα. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει προτείνει τον πιστοποιητικό εμβολιασμού ως ένα εργαλείο για να διευκολυνθεί η επανέναρξη των ταξιδιών. Και ο Σι Τζινπίνγκ, από την πλευρά του, θεωρεί απαραίτητο τον καλύτερο συντονισμό για τη διαδικασία του εκτελωνισμού μεταξύ των 18 χωρών, με στόχο το ασφαλές εμπόριο με πιο ταχείς ρυθμούς, ενώ δηλώνει ότι η Κίνα είναι διατεθειμένη να δώσει εμβόλια στα κράτη που έχουν ανάγκη, όπως η Σερβία και η Ουγγαρία.

Η Κίνα, η μόνη χώρα που κατάφερε να κλείσει το 2020 με ανάπτυξη, προσφέρει πολλές οικονομικές ευκαιρίες. Μετά τη σύναψη της σινοευρωπαϊκής συμφωνίας για τις επενδύσεις πριν από 1,5 μήνα, η δυναμική γίνεται μεγαλύτερη, ιδίως για τις ευρωπαϊκές χώρες που αναζητούν καλύτερη πρόσβαση στην κινεζική αγορά. Η σωστή μελέτη της Κίνας και του καινούριου πενταετούς οικονομικού της σχεδίου μπορεί να αποδειχθεί αμοιβαία επωφελής για την Ελλάδα και τα άλλα κράτη της Πρωτοβουλίας, που αναζητούν τον βηματισμό τους. Στον επίλογο της ομιλίας του, άλλωστε, ο Πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ επανέλαβε πως το άνοιγμα της Κίνας προς τον έξω κόσμο και οι μεταρρυθμίσεις της συνεχίζονται, και πως αυτό ισχύει για τις χώρες της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης.

*Ο Δρ. Γιώργος Ν. Τζογόπουλος είναι Διευθυντής Σινοευρωπαϊκών προγραμμάτων και Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Centre International de Formation Européenne (CIFE)